تک‌فرزندی، واژه‌ی غریب به زنان افغانستان
به گفته‌ی متخصصان زنان و زایمان، بارداری شرایط پیچده و خطرسازی است که در صورت وقوع می‌تواند سلامت مادر و کودک را تحت تاثیر قرار دهد؛ پرسش‌های که اینجا مطرح می‌شود چرا بیشتر زنان به عکس این اصطلاح معروف، «فرزند کم‌تر زندگی بهتر» باورمندند و بار بار خطر بارداری را تجربه می‌کنند؟ چرا تک‌فرزندی برای زنان افغانستانی، واژه‌ی غریبی است و اکثر زنان تمایل به داشتن فرزندان زیاد دارند؟ چه عواملی پشت ترجیح چندفرزندی بر تک‌فرزندی وجود دارد؟ در ادامه به پاسخ این پرسش‌ها خواهم پرداخت.
با وجود نگرانی‌ها، از افزایش نفوس افغانستان و افزایش زاد و ولد، چند فرزندی در بیشتر از خانواده‌های افغانستانی، مروج است. رشد بی‌رویه جمعیت و عدم کنترل آن سبب ایجاد مشکلاتی از جمله عدم مصونیت غذایی، گسترش فقر، کم‌بود آب آشامیدنی، آلوده‌گی هوا و محیط زیست، عدم آموزش مناسب ، بیکاری و عدم اشتغال جوانان در آینده کشور خواهد شد. اکنون پرسش اساسی این است که چرا اکثر خانواده‌ها چندفرزندی را بر تک‌فرزندی ترجیح می‌دهند؟
شاید در نگاه نخست اینگونه به نظر برسد که نابرابری‌های اجتماعی سبب شده که حتی برداشت و معنای اصطلاحات برای زنان وارونه شود. و به عکس این معقوله‌ی معروف «فرزند کم‌تر، زندگی بهتر» باور داشته باشند. برای وضاحت بیشتر و برای پاسخ این پرسش سه دلیل اساسی مطرح بحث است.
یکم- اساسی‌ترین مقوله‌ای که زنان تمایل به داشتن فرزند زیاد دارند، ارزش اقتصادی است. زنان افغانستانی همواره قشر محروم جامعه بوده‌اند و این محرومیت فرصت‌های زیادی را از آنان گرفته است. زنان با گذشت هر روز بیشتر از پیش وابسته‌ی مردان می‌شوند از این رو خیلی از زنان برای رشد و تأمین نیازهای اقتصادی‌شان فرزندان زیادی را به دنیا می‌آورند.
دوم- بقای نسل و حفظ نام و نشان خانوادگی؛ زنان برای داشتن فرزند زیاد دلایل مختلف و خاص خودشان را دارند یکی دیگر از عواملی که شاید سبب نادیده گرفتن آینده‌ی افغانستان از رشد بی‌رویه نفوس و خطرات آن شده است، داشتن فرزند زیاد برای حفظ هویت و نام‌و نشان خانوادگی است. اکثر زنان به این باور اند، فرزند زیاد می‌تواند سبب بقای نسل و نام‌و نشان خانوادگی شود، از این باور اینگونه برداشت می‌شود که فکر و اندیشه زنان نیز متأثر از کلیشه‌های جنسیتی و قومی است که از زمانه‌های گذشته در لایه‌های مختلف اجتماعی افعانستان ریشه دارد و این تاثیرپذیری سبب شده است تا زنان به تبعیت از مردان برای حفظ نام‌و نشان خانوادگی تلاش فردی شان را با به دنیا آوردن فرزند به خرج دهند.
سوم- چند فرزندی در کشور‌های جهان سوم به نحوی یک عرف به حساب می‌آید یکی دیگر از عوامل ترجیح چند فرزندی بر تک فزندی، موضوع بیکاری و پیش‌بردن مسوولیت خانه‌داری است که به دنیا آوردن فرزند به نحوی برای شماری از زنان، یک شغل محسوب می‌شود.
و در نهایت، یکی دیگر از عوامل افزایش زاد و ولد در افغانستان، مسئله‌ی جنسیت است از گذشته کلیشه‌های جنسیتی در لایه‌های مختلف اجتماعی افغانستان وجود دارد از این رو، بیشتر زنان داشتن فرزند پسر را بر دختر ترجیح می‌دهند و داشتن فرزند پسر برای زنان و مردان به نحوی الازمی است و این موضوع سبب شده که زنان پسرزای فرزندان زیادی به دنیا بیاورند و زنان دخترزای برای داشتن فرزند پسر، چندین فرزند را به دنیا آورند تا صاحب فرزند پسر شوند، تبعات این موضوع، افزایش زاد‌و ولد و رشد جمعیت در کشور را در پی دارد.
براساس آخرین آمار اداره‌ی احصاییه افغانستان، جمعیت کشور بیش از ۳۲.۲ میلیون نفر است. از این جمله حدود ۱۵.۸ میلیون آن زنان و ۱۶.۴ میلیون آن مردان هستند. بر اساس اعلام این اداره، جمعیت مردان نسبت به زنان حدود یک میلیون بیشتر است.
آنچه در پایان برای تغییر دیدگاه ترحیج چندفرزندی زنان مطرح می‌شود؛ در قدم نخست تغییر نگرش جامعه به داشتن فرزندان کم‌تر، نیاز به برنامه‌ریزی‌های طولانی مدت دارد. در قدم بعدی عاملی که می‌تواند برای تغییر نگرش چندفرزندی بر تک‌فرزندی تاثیرگذار باشد؛ بلند بردن سطح تحصیل زنان و ایجاد زمینه‌های شغلی برای زنان است و در کنار این مسائل یکی دیگر از گام‌های اساسی در این زمینه تنظیم باروری جنسی است. هم‌زمان مسوولان وزارت صحت عامه نیز باید برنامه‌هایی را برای اجرای کنترول جمعیت کشور روی دست گیرند.
نویسنده: شفیقه خواجه زاده
