چگونه طالبان شب یلدا را برای دختران به شب بی‌پایانی تبدیل کردند؟
حدیث حبیب‌یار
شماری از دختران در ولایت هرات که دو سال پیش هم‌زمان با «شب یلدا» به‌دلیل محدودیت‌های طالبان از رفتن به دانش‌گاه‌های دولتی و خصوصی محروم شدند، ام‌سال نیز این شب را بدون هیچ‌گونه جشن و شادی سپری می‌کنند. آنان این شب را به‌عنوان نمادی از شب‌های بی‌پایانی می‌شناسند که از آن زمان تا کنون، تاریکی بر زندگی‌شان سایه افکنده است. دانش‌جویان دختر می‌گویند که «شب یلدا» برای‌شان دیگر چیزی جز یادآوری «ظلم و محدودیت‌های طالبان» نیست و دو سال است که نتواسته‌اند از جشن‌ها و شادی‌های این شب بهره‌مند شوند.
رعنا محبوبی، دانش‌جوی دانش‌کده‌ی ژورنالیزم دانش‌گاه هرات است. او دو سال پیش در چنین روزی، زمانی که امتحانات سمستر چهارم را پشت سر می‌گذاشت، با صدور مکتوبی از سوی وزارت تحصیلات عالی طالبان از ادامه‌ی آموزش در دانش‌گاه محروم شده‌است.
بانو محبوبی، می‌گوید که «شب یلدا»، آخرین شب خزان و بلندترین شب سال، برایش «تاریک‌ترین» شب عمرش بوده است. او میافزاید که هیچ‌گاه تصمیم ندارد که این شب را جشن بگیرد؛ زیرا برایش یادآور لحظات سخت و دردناکی‌ست که هرگز از ذهنش پاک نمی‌شود.
گرچه یادآوری روز مسدود شدن دروازه‌‌ی دانش‌گاه برایش سخت است؛ اما با آن هم می‌گوید: «خوب یادم است که با نامزد برادرم، تمام روز آماده‌گی گرفتیم تا شب یلدای شادی بسازیم؛ اما زمانی‌که خبر ممنوعیت آموزش دختران در دانش‌گاه‌ها را شنیدم، شب یلدا برایم به تاریک‌ترین شب عمرم تبدیل شد».
رعنا، ۲۳ سال سن دارد، میافزاید که این سومین شب یلدایی‌ست که با یاد و خاطرات تلخ گذشته می‌گذراند و ام‌سال با رسیدن این شب، ناامیدی‌اش نسبت به آینده بیش‌تر می‌شود. بانو محبوبی، گفت: «هر سال با آمدن شب چله یا یلدا، یک سال دیگر از نرسیدن به آرزوهایم می‌گذرد و این حالت برایم بسیار ناامید کننده است».
این دانش‌جو در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان افزوده است که آرزو داشته تا روزی در یکی از رسانه‌ها به‌عنوان خبرنگار فعالیت کند؛ اما طالبان با به‌قدرت رسیدن دوباره‌ی شان، بر تمام آرزوهایش خط بطلان کشیدند. رعنا، میافزاید: «سال‌های زیادی تلاش کردم تا به آن‌چه که دوست دارم، برسم. شب‌ها تا صبح درس خواندم. حالا خیلی برایم سخت است که یک گروه نادان روی تمام خواسته‌هایم خط می‌زنند».
در همین حال، برخی دیگر از دانش‌جویان دختر به خبرگزاری بانوان افغانستان، می‌گویند که با محدودیت‌های روزافزون طالبان، زندگی‌شان هر روز دشوارتر شده است. آنان می‌افزایند که احساس می‌کنند هر شب برای‌شان مانند شب یلدا طولانی‌ست و تاریکی بر زندگی‌شان سایه انداخته است. دانش‌جویان دختر نگران‌اند که محدودیت‌های طالبان، نه تنها بر آموزش و پیش‌رفت‌شان تاثیر بگذارد؛ بلکه روحیه و امید به آینده‌شان را نیز از بین ببرد.
هنگامه رادمنش، دانش‌جو و باشنده‌ی ولایت هرات است. او «شب یلدا» را به عنوان «شب سیاه» زندگی‌اش توصیف کرده و می‌گوید که تحت حاکمیت گروه طالبان، این شب را به دلیل‌های مختلف جشن نمی‌گیرد.
او هم‌چنان از «شب یلدا» به عنوان یادبودی از دوران سخت و پرچالش تحت سلطه‌ی طالبان یاد می‌کند. بانو رادمنش، بیان می‌کند: «هم‌زمان با شب یلدا، دروازه‌های دانش‌گاه به روی ما بسته شد و تاریکی آن شب تا هنوز در زندگی ما پابرجا مانده‌است. من سال‌های ابتدایی قدرت‌گیری طالبان را وحشت‌ناک‌ترین سال‌ها می‌دانم و به همین دلیل از برگزاری هر جشنی تحت حاکمیت این گروه خودداری می‌کنم. جشن واقعی من روز سقوط حکومت طالبان است».
هنگامه که پس از بسته شدن دانش‌گاه به هنر آرایش‌گری روی آورده بود، می‌گوید که طالبان پس از تهدیدهای دوام‌دار، آرایش‌گاهش را نیز بستند. او میافزاید؛ در حالی‌که به دنیای پرامید و پر زرق‌و‌برق آرایش‌گری دل‌بسته بود، یک‌بار دیگر بی‌کار و خانه‌نشین شده است.
بانو رادمنش، ادامه می‌دهد: «تحولات سخت و دردناک مه را از همه‌ی آرزوهایم دور کرده و در سکوتی سنگین و بی‌امید رها کرده است. در بین این همه محدودیت جشن گرفتن از مناسبت‌هایی مانند شب چله، یک چیز بی‌معنی است».
این دانش‌جو وضعیت روانی خود را تحت حاکمیت طالبان بسیار بد توصیف کرده و افزوده که دیگر توان ادامه‌ی زندگی برایش باقی نمانده است. او می‌گوید: «سه سال است که همه‌ی شب‌ها و روزهایم شب یلداست. همه‌چیز برایم تاریک شده و زندگی دیگر هیچ رنگی ندارد. حالا یک دختر افسرده که هیچ اختیاری در زندگی‌اش ندارد، با چه دل‌خوشی می‌تواند که در پی جشن شب یلدا برود»؟
هنگامه، در پیامی از جامعه‌ی جهانی و نهادهای حقوق بشری می‌خواهد که هرچه زودتر به‌خاطر پایان دادن به نقض حقوق بشر در افغانستان، اقدام‌های جدی و معناداری را روی‌دست گیرند.
در همین حال، ترنم سعیدی، فعال حقوق زنان، از وضعیت روانی دختران تحت حاکمیت گروه طالبان ابراز نگرانی کرده و می‌گوید که این گروه در تلاش است تا با افزایش محدودیت‌ها بر زنان و دختران، آنان را به «افسردگی» دچار کند و بدین ترتیب فرهنگ، عادات و سنت‌های خود را فراموش کنند.
بانو سعیدی گفت: «طالبان آن‌قدر شرایط را برای مردم افغانستان، به‌ویژه زنان و دختران، دشوار ساخته‌اند که علاوه بر این‌که آنان را دچار انزوا کرده‌اند، شور و اشتیاق برای برگزاری جشن‌های فرهنگی را نیز از آنان گرفته‌اند».
او در پیامی از زنان و دختران افغانستانی می‌خواهد که برای تجلیل از جشن‌های فرهنگی مانند شب یلدا پافشاری کنند و نگذارند که گروه «تروریستی و زن‌ستیز» طالبان فرهنگ‌های ارزش‌مندشان را نابود کند.
نام برخی از مصاحبه شونده‌گان به‌دلیل مشکلات امنیتی مستعار انتخاب شده است.
