نمایشگاه «هفتهی گردشگری»؛ فرصت نمایش هنر و صنایعدستی زنان هراتی
حدیث حبیبیار و پریسا حسینی
با وجود محدودیتهای فزایندهی طالبان بر کار زنان در بیرون از خانه، شماری از زنان هراتی با پشتیبانی دفتر همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا)، نمایشگاهی با عنوان «هفتهی گردشگری» در قلعهی اختیارالدین برگزار کردهاند و در آن صنایعدستی و محصولات خانگی خود را به نمایش گذاشتهاند.
بهگفتهی مسوولان، در این نمایشگاه آثار هنری و تولیدات خانگی زنان و مردان در ۱۰۰ غرفه در دو بخش جداگانه به نمایش گذاشته شده است که از این میان، ۵۸ غرفه به زنان اختصاص دارد.
عرفات دنیز، رییس دفتر تیکا و برگزارکنندهی این نمایشگاه میگوید که هدف از برگزاری این نمایشگاه، معرفی ظرفیت تولیدات داخلی و تقویت صنعت گردشگری در افغانستان است. او افزوده که این نمایشگاه با همکاری ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات برگزار شده و بهمدت یک هفته ادامه داشت.
آقای عرفات گفته است که کارآفرینها نقش مهمی در معرفی فرهنگ و هنر افغانستان دارند و حضور آنان در چنین نمایشگاهها میتواند به رشد اقتصادی خانوادهها و رونق گردشگری داخلی کمک کند. مسوول تیکا گفت: «به نمایش گذاشتن صنایعدستی و تولیدات هنری میتواند ظرفیت تولیدات داخلی را ارتقا دهد و در جذب گردشگران داخلی و خارجی مؤثر باشد».
در این نمایشگاه، دهها زن از هرات و شماری از ولسوالیهای اطراف، صنایعدستی، خوراکیهای محلی و آثار هنری خود را به نمایش گذاشتهاند. بسیاری از شرکتکنندهگان زن میگویند که این نمایشگاه فرصتی بینظیری برای معرفی مهارتها و محصولاتشان در شرایطی است که طالبان فعالیت اقتصادی آنان را محدود کردهاند.
مژگان محمدی، چراغساز و غرفهدار این نمایشگاه است. او با طرحهای مختلفی چراغهایش را به نمایش گذاشته و توجهی بسیاری را به خود جلب کرده است. بانو محمدی چهار سال است که در هنر «چراغسازی» فعالیت میکند.
او میگوید که حرفهاش در جامعهی افغانستان بیشتر به مردان تعلق دارد؛ اما باوجود آن هم با پشتکار و زحمت خود تلاش کرده تا این باور را تغییر دهد. وی گفت: «چراغسازی رشتهای مردانه محسوب میشود؛ اما من میخواستم ثابت کنم که یک زن افغان هم میتواند در این رشته فعالیت کند و موفق باشد».
مژگان باور دارد که حضور در چنین نمایشگاههایی نهتنها انگیزهی زنان را برای ادامهی کار بیشتر میکند؛ بلکه میتواند مسیر بازار برای فروش تولیدات خانگی آنان را هموار سازد.
ریحانه رحمانی، مینیاتور و یکی دیگر از غرفهداران نیز از برگزاری این نمایشگاه استقبال کرده و آن را راهی برای خودکفایی زنان عنوان کرده است. او میگوید که در این نمایشگاه اثرهای هنریاش و محصولات غذایی مادرش را عرضه کرده و از استقبال بازدیدکنندگان، بهویژه خارجیها، خوشحال است.
ریحانه میگوید که برای بسیاری از بازدیدکنندگان بهویژه گردشگران خارجی غیرقابل قبول بوده که این اثرهای مینیاتوری شده، ساختهی دست زنان افغانستانی است.
وی میافزاید: «بازدیدکنندگان خارجی از من میپرسیدند آیا این آثار در ایران ساخته شده است، چون بیشتر چنین نمونهها را در فضای مجازی دیده بودند؛ اما وقتی آثارم را از نزدیک دیدند، از ظرافت آنها شگفتزده شدند».
ریحانه دربارهی محصولات غذایی مادرش نیز نگرانیهایی دارد و میگوید که کیفیت پایین آرد صنعتی مانع رشد کارشان شده است و از نهادهای مسوول میخواهد بر مواد اولیهی بازار نظارت بیشتری داشته باشند.
همچنان در گوشهای دیگری از قلعهی اختیارالدین، شبانه طاهری، با به نمایش گذاشتن نقاشیهایش فضای این نمایشگاه را متفاوت کرده است. او که بیشتر بهصورت آنلاین کار میکند، اکنون برای نخستینبار اثرهای خود را برای عموم به نمایش گذاشته است.
شبانه میگوید که این نمایشگاه برایش تجربهای تازه و الهامبخش است. او گفت: «معمولاً بهصورت آنلاین کار میکنم؛ اما این نمایشگاه فرصتی شد تا زنان و دختران از نزدیک با نقاشیهایم آشنا شوند».
این کارآفرین از وضعیت اقتصادی مردم ابراز نگرانی کرده و میافزاید: «با وجود بازدیدکنندگان داخلی و خارجی، فروش آثار زیاد نبود. بسیاری از دختران فقط نگاه میکردند و توان خرید نداشتند».
بازدیدکنندگان نیز از تنوع و کیفیت تولیدات زنان استقبال کردهاند. برخی از آنان میگویند که چنین برنامههایی نهتنها به رونق اقتصادی خانوادهها کمک میکند، بلکه تصویر تازهای از نقش زنان در جامعه ارائه میدهد. برگزارکنندگان تأکید دارند که تداوم اینگونه نمایشگاهها میتواند به بازسازی روابط فرهنگی و اقتصادی افغانستان با کشورهای منطقه و جهان یاری رساند.
عایشه نورزی، یکی از بازدیدکنندگان گفته است که برگزاری چنین نمایشگاههایی میتواند چهرهی تازهای به جامعه بدهد و زنان را برای ادامهی کار تشویق کند. او افزوده است: «این نمایشگاه فرصتی است تا استعدادهای زنان و کارهای آنلاینشاپها را از نزدیک ببینیم».
مدینه کیانی، بازدیدکنندهی دیگر، از نبود برنامههای فرهنگی در سالهای اخیر شکایت دارد و گفته که مدت زیادی میشود که چنین نمایشگاه بزرگی در هرات برگزار نشده است. زنان علاقهی زیادی به بازدید دارند و خوب است که چنین نمایشگاههایی سالانه برگزار شود.
در همین حال به باور بسیاری از فعالان حقوق زنان و کارشناسان اقتصادی، این نمایشگاه تنها رویدادی فرهنگی نیست؛ بلکه نمادی از پایداری و امید زنان در برابر محدودیتهای اجتماعی است. سمیه ذکی، فعال حقوق زن، برگزاری آن را فرصتی ارزشمند دانسته و تأکید میکند که حضور زنان در چنین برنامههایی گامی مهم برای تقویت اقتصاد محلی است.
او میگوید که وضعیت اقتصادی دشوار مانع بزرگی سد راه زنان تجارتپیشه است. او گفت: «اقتصاد ضعیف، تفکیک جنسیتی و نبود دسترسی به بازارهای بزرگ سبب شده زنان نتوانند وارد عرصههای بینالمللی شوند و کارشان محدود به تجارتهای کوچک بماند».
این فعال حقوق زن باور دارد که اگر زنان بتوانند تولیدات کاربردیتر ارایه دهند و حمایت نهادهای داخلی و خارجی را جلب کنند، نهتنها خودکفا خواهند شد؛ بلکه میتوانند نقش مهمی در بازسازی اقتصادی افغانستان ایفا کنند.
این سومین سال پیهم است که نمایشگاه صنایعدستی به مناسبت هفتهی گردشگری، با رهبری دفتر تیکا در هرات برگزار میشود.
