ترس، سکوت و بازداشت در کابل؛ «پای خوده از خانه بیرون نمانی»

«چند روز کورس نرو، وضعیت خراب است. نشود که در گیر این خدانترس‌ها بیفتی». تکه‌ی از نصحیت‌های هشدارآمیز پدر فخریه است که پس از افزایش بازداشت دختران به دلیل «بی‎‌حجابی» مانع بیرون‌رفتن دخترش شده است. موج تازه‌ی بازداشت دختران در خیابان‌های کابل سبب شده که محدودیت‌ها و ترس در فضای خانه در برابر زنان و دختران افزایش یابد. شماری از دختران در کابل، به دلیل ترس از بازداشت در چندین روز گذشته از خانه بیرون نشده‌اند.

٭فخریه، دختر ۲۲ساله‌ای از کابل که به دلیل محدودیت‌های طالبان از ادامه‌ی آموزش‌هایش در دانش‌گاه محروم شده بود، اکنون به دلیل اقدام‌های تازه‌ی این گروه نمی‌تواند به صنف زبان انگلیسی‌اش برود.

او می‌گوید که خودش نیز نگران است و نمی‌تواند به آسانی از خانه بیرون شود و در سوی دیگر، پدرش نیز مانع بیرون رفتنش شده است. فخریه، در یکی از مرکزهای آموزشی خصوصی در غرب کابل، صنف زبان انگلیسی دارد و این چند روز آزمون پایان سمستر است؛ اما او نتوانسته در آن شرکت کند.

این دانش‌جو، می‌گوید که خانواده‌اش وضعیت خوب اقتصادی ندارد و به همین دلیل به دشواری فیس آموزش‌گاه‌ه را پرداخت می‌کند و اکنون با محروم‌شدن از شرکت در آزمون پایانی سمستر باید دوباره همین سمستر را بخواند.

نگرانی در صدای فخریه موج می‌زند و می‌گوید که از این وضعیت «ناراحت و خسته» شده است. او می‌افزاید که در روزهای پسین بار دیگر احساس افسردگی می‌کند. «از اول هفته است که کورس نرفتم. سمستر پنجم استم و حالی امتحان‌های آخر سمستر بود. حالی نتوانستم بروم. پدرم اجازه نداد و گفت که پای خوده از خانه بیرون نمانی.»

فخریه، می‌افزاید که پدرش نگران وضعیت حالش است و می‌ترسد که در صورت بیرون‌شدن فخریه از خانه از سوی ماموران امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر طالبان، بازداشت یا زندانی شود. به همین دلیل به فخریه هشدار داده که از خانه بیرون نشود.

او، می‌گوید که خودش بازداشت دختران را به چشم ندیده؛ اما برادرش شاهد بازداشت شماری از دختران جوان در نزدیکی فروش‌گاه «برچی سیتی‌سنتر» در ناحیه‌ی سیزدهم غرب کابل بوده است.

فخریه، در بخش از سخنانش می‌افزاید که برادرش نیز، هشدار داده که از خانه بیرون نشود. با این وضعیت محدودیت‌های از پیش وضع شده بر فخریه و دیگر دختران تشدید شده است. در سوی دیگر، مخالفت فخریه با مردان خانواده می‌تواند سبب خشونت در خانه شود و به همین دلیل او از هرگونه مخالفت با پدر و برادرش خودداری کرده است.

او از طالبان انتقاد کرده و می‌گوید که فهمیدن این گروه برایش دشوار و حتا ناممکن است. او با اشاره به محدودیت‌های که بر زنان وضع شده، می‌گوید که طالبان زندگی را بر زنان و دختران در افغانستان «زهر» کرده‌اند.

با این حال، این تنها روایت فخریه نیست؛ اقدام طالبان برای بازداشت دختران و زنان در کابل، برای بسیاری از دختران محدودیت‌های تازه‌ای بر سر راه زنان در افغانستان گذاشته است.

«ترس و وحشت را در میان زنان و دختران به وجود آورده است»، این تکه‌ی از سخنان کریمه، دیگر دختر جوان از کابل است که از دل‌نگرانی‌های این روزهایش روایت دارد. او نیز دانش‌جویی بازمانده از آموزش است.

٭کریمه، در روزهای پسین تا کار ضروری نداشته باشد، از خانه بیرون نمی‌شود و در صورتی که برای انجام امر مهمی بیرون می‌رود به گفته‌ی خودش بیش‌تر از هر زمان دیگر احتیاط می‌کند. اقدام‌های احتیاطی این دختر شامل استفاده از پس‌‌کوچه‌ها، لباس‌های سیاه و استفاده از ماسک است.

او می‌گوید: «زیادتر از خانه بیرون نمی‌رویم. وقتی که می‌رویم خیلی احتیاط می‌کنیم که هم‌راه امربه‌معروف روبه‌رو نشویم. زیادتر از راه‌های کوچه‌به‌کوچه به مقصد برسم و پس از راه‌های پس‌کوچه به خانه بیایم.»

روایت کریمه از افزایش محدودیت‌ها در فضای خانه مشابهی فخریه است. پدرش در روزهای پسین به کریمه و خواهرانش هشدار داده که از خانه بیرون نشوند؛ مگر این‌که کار ضروری داشته باشد. او می‌افزاید که این وضعیت افزون بر ایجاد تنش‌های روانی، فضای خانه را نیز با ترس آغشته کرده است.

این دانش‌جو، بازداشت دختران از سوی طالبان را اقدام هدف‌مند عنوان کرده و می‌گوید که هدف این گروه بیش‌تر ایجاد ترس میان دختران و زنان است. او می‌افزاید که زنان و دختران همیشه حجاب را رعایت می‌کنند و این اقدام‌های طالبان فقط بهانه‌ی برای ترس است. «این‌که طالبان این وحشت را ایجاد می‌کنند، به نظرم این طراحی‌شده است تا خانم‌ها را بترساند.»

این اقدام طالبان سبب واکنش‌های گسترده‌ی فعالان حقوق زن، سازمان‌های حقوق بشری و دیگر نهادها را برانگیخته است.

بتول حیدری، فعال حقوق زن، در واکنش به این «نقض آشکار حقوق بشر» عنوان کرده و تاکید دارد که دختران پس از بازداشت از خیابان‌ها به مکان‌های نامعلومی انتقال داده شده است.

او از بازداشت و عدم‌ پاسخ‌گویی طالبان در برابر این وضعیت انتقاد کرده و می‌گوید که بازداشت دختران و زنان در جامعه‌ی سنتی افغانستان «اصلا توجیه‌پذیر» نیست.

حیدری، بر این باور است که این گروه، از زنان و مسایل حقوق بشری به عنوان ابزار سیاسی و «باج‌گیری» در سطح جهانی استفاده می‌کند. او می‌فزاید که طالبان تلاش دارند توجه‌ی جهان را جلب کرده و از این گونه مسایل به خاطر منفعت خودشان استفاده کنند.

این فعال حقوق زن گفته: «همه‌چیز روشن و شفاف است. طالبان زمانی دست به چنین اقدام‌هایی در برابر زنان می‌زنند که تنها هدف‌شان جلب توجه‌ی سازمان‌های جهانی است؛ سازمان‌هایی که درباره‌ی وضعیت زنان در افغانستان حساسیت دارند».

دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، نیز از بازداشت ‏زنان و دختران توسط طالبان در کابل ابراز نگرانی کرده است.

یوناما، گفته که بازداشت‌های اخیر سبب انزوای ‏بیش‌تر زنان و دختران، ایجاد فضای ترس و از بین رفتن اعتماد عمومی ‏شده است.

این نهاد سازمان ملل از طالبان خواسته که سیاست‌ها و رویه‌هایی را که ‏حقوق بشر و آزادی‌های اساسی زنان و دختران را محدود می‌کند، لغو ‏کنند.‏

کارمندان وزارت امربه‌معروف و نهی از منکر طالبان، از هفته‌ی گذشته تا اکنون ده‌ها دختر را در چندین ناحیه‌ی کابل بازداشت کرده است.

پس از افزایش نگرانی‌ها و واکنش‌ها، سیف‌السلام خیبر، سخن‌گوی وزارت امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر طالبان، بار دیگر بازداشت دختران و زنان به دلیل «بی‌حجابی» را رد کرده است. او گفته که ماموران این گروه در زمینه‌ی حجاب به زنان آگاهی‌دهی کرده؛ اما در این بخش کسی را بازداشت نکرده است.

خیبر، در نوار صوتی که امروز در رسانه‌ها پخش‌شده، گفته که بازداشت دختران از سوی این گروه «شایعه‌»‌ است.

٭ نام‌های کریمه و فخریه در گزارش مستعار استفاده شده است.