بستن آخرین پنجرههای امید؛ چگونه طالبان آخرین فرصتهای آموزشی دختران را نابود کردند؟
آینور سعیدپور

در حالی که دختران و زنان افغانستانی در تلاش برای یافتن هر روزنهای برای یادگیری هستند، طالبان با بستن مرکزهای آموزشی و انستیوتهای پزشکی بهصورت نظاممند آخرین فرصتهای آموزشی را نیز از آنان سلب کرده است. افزون بر دیگر محدودیتهایی که بر زنان و دختران اعمال شده است، ممنوعیت آموزش یکی از جدیترین فرمانهایی است که طالبان در سه سال و چهار ماه گذشته بهطور تدریجی اجرا کرده و فضای زندگی را برای زنان و دختران تنگتر کردهاند. شماری از دانشآموزان و دانشجویان میگویند که طالبان آخرین امیدهای آنان را نیز از بین برده است. آنان تاکید دارند که در سایهی این محدودیتها نگران آیندهی شان هستند.
*سحر یزدانپرست، آموزگاری از هرات، طی سه سال گذشته همواره تلاش کرده تا با بستهشدن هر دروازهای، به سمت دیگری حرکت کند. او پیش از روی کار آمدن طالبان، در یکی از مکتبهای خصوصی هرات به دختران بالاتر از صنف ششم تاریخ و جغرافیه تدریس میکرد. او از پیچیدگیهای زمین و اهمیت تاریخ و زمان برای دختران میگفت؛ اما خودش و دانشآموزانش قربانی چرخش تلخ تاریخ شدند. با بازگشت طالبان، او و دانشآموزانش بار دیگر از صنفهای درسی به کنج خانه رانده شدند.
یزدانپرست میگوید که پس از بیکاری و با وجود افزایش روزافزون محدودیتهای طالبان بر زنان و دختران، تسلیم این وضعیت نشده بود. او یک مرکز آموزشی برای دختران و زنان در هرات تأسیس کرد.
او میافزاید که مدیریت این مرکز بدون دشواری نبوده است. طالبان با بهانههای مختلف، از جمله نحوهی پوشش دانشآموزان دختر و مضمونهای تدریسی، بارها برایش مانعتراشی میکردند. ریاست معارف طالبان نیز محدودیتهایی جدی بر تدریس برخی از مضمونها اعمال کرده بود.
با وجود همه مشکلها، سحر با مقاومت و تابآوری تلاش میکرد تا این مرکز آموزشی را حفظ کند؛ اما دو هفته پیش، طالبان دستور بستهشدن مرکزهای آموزشی دخترانه را در این ولایت صادر کردند و یزدانپرست برای بار دوم شغل خود را از دست داد.
این آموزگار در صحبتی با خبرگزاری بانوان افغانستان در این باره چنین میگوید: «در جریان این سه سال روزبهروز قانونهای سختتر برای خانمها وضع میشد. محدودیتهای زیادی در قمست حجاب، حذف مضمونهای درسی. متاسفانه که طالبان گفتند که دیگر دختران حق ندارند به مرکزهای آموزشی بروند. یعنی پس از بسته شدن دانشگاهها، مکتب، انستیتوتها و حالا آخرین راهی که برای خانمها باقی مانده بود که مرکزهای آموزشی بود و یک امیدی وجود داشت که همان را هم بسته کردند».
او میگوید که ناامیدی تنها برای خودش نبود؛ بلکه صدها دختری که با امید یادگیری به این مرکز میآمدند نیز خانهنشین شدند. «طالبان دستور دادند که مرکز آموزشی بسته شود و دختران بالاتر از صنف ششم حق یادگیری ندارند. این آخرین امید ما بود که از دست رفت».

*ماریا رحمانی، دانشجوی رشتهی قابلگی در کابل، نتوانست آزمون آخرین سمسترش را بگذراند. در حالی که دختران مشغول امتحانهای سمستر خزانی بودند، وزارت صحت عامه طالبان فرمان ممنوعیت آموزش دختران در بخشهای پزشکی را صادر کرد.
ماریا میافزاید که علاقه زیادی به رشته قابلگی داشت، میخواست پس از پایان آموزشهایش در یکی از مرکزهای بهداشتی به زنان خدمات ارایه دهد؛ اما میگوید که گروه طالبان رویایش را نابود کرده است. او میگوید: «هر روز که به صنف میرفتم، هزاران رویا و هدف داشتم. باور داشتم که با آموزش میتوانم به جامعه و مردمم خدمت کنم؛ اما حالا حس میکنم در برابر دیوار بلند محدودیتهای طالبان، دستم خالی است.»
او که اکنون بهدور از آموزش و رویاهایش نگران آیندهی شغلی و آموزشیاش است؛ تأکید میکند که در جوامع سنتی مانند افغانستان، وجود پزشکان زن، بهویژه در بخش قابلگی، یک ضرورت است؛ اما طالبان با ممنوعیتهای شان، این نیاز را نادیده گرفته اند.
افزایش خشونتها در پی ممنوعیت آموزش دختران
برخی از فعالان حقوق بشر بر این باور هستند که طالبان بدون هیچ دلیل و توجیهی منطقی، نهادهای آموزشی را یکی پس از دیگر بهروی دختران و زنان مسدود میکند. آنان پیامدهای ممنوعیت آموزش دختران را «ناگوار» عنوان کرده و میگوید که بهگونهی روزافزون خشونتهای خانگی و اجتماعی در برابر زنان و دختران افزایش یافته است.

مسعوده کوهستانی، فعال حقوق زن، میگوید که طالبان بر اساس «فرهنگ قبیلهای و تک جنسیتی» سیاستهای خود را پیش میبرند. او هشدار میدهد که این ممنوعیتها افزون بر محروم کردن نیمی از جمعیت کشور، نظام آموزشی و پرورشی افغانستان را به عقب رانده است.
صنم کبیری، دیگر فعال حقوق زن، با اشاره به رفتار طالبان میگوید که گروه هیچ تغییری نکرده و همچنان زنان و دختران را از حقوق ابتدایی شان محروم نگه داشته اند. او تاکید دارد که ساختار حاکمیت طالبان طوری است که هیچگاه به برابری و حقوق زنان باور ندارند.
او به فرمانهای متعدد این گروه در سال گذشته اشاره کرده و تأکید میکند: «تا زمانی که طالبان در قدرت باشند، بازگشایی مکتب و دانشگاه برای دختران غیرممکن است. این ایدئولوژی زنستیزانه را مردم افغانستان، بهویژه زنان، هرگز نخواهند پذیرفت».
فعالان حقوق بشر هشدار میدهند که ممنوعیت آموزش دختران، خشونتهای خانگی، ازدواجهای اجباری و زیرسن، فرار از منزل و خودکشی را بهطور قابلتوجهی افزایش داده است.
طالبان در بیش از سه سال گذشته بیش از ۸۰ فرمان محدودکننده علیه زنان و دختران صادر کردهاند. بر اساس گزارش سازمان «فِمِنا»، تنها در سال گذشتهی میلادی این گروه، ۴۰ فرمان جدید یا تشدید فرمانهای قبلی در مورد زنان و دختران اجرا شده است.
فعالان حقوق بشر میگویند که طالبان بهطور نظاممند حقوق انسانی، مدنی و آموزشی زنان را هدف قرار دادهاند. بستهشدن مرکز های آموزشی و پزشکی آخرین ضربه به امیدها و آرزوهای زنان افغانستانی است. آنان تاکید دارند که جامعهی جهانی باید برای جلوگیری از ادامه این روند، اقدامی قاطع انجام دهد.
٭نام مصاحبهشوندگان مستعار آورده شده است.