زندگی زیر تازیانه‌ی اسارت

گفت‌وگو با مرسل سیاس (بخش دوم)

فعالان حقوق زن معتقد اند که زنان افغانستان همواره در معرض خشونت‌های خانوادگی و اجتماعی قرار داشته‌اند و نوع‌های مختلف خشونت را به دلیل جنسیت‌شان تجربه کرده‌اند؛ اما پس از روی کار آمدند طالبان وضعیت به سرعت رو به وخامت رفته است. بر اساس گزارش‌ سازمان ملل، طالبان در دو سال و چهار ماه حاکمیت شان بیش از 50 فرمان صادر کرده است که این دستورها باعث محرومیت زنان از حقوق اساسی‌شان شده است. در کنار این موسسه‌های مختلف حقوق بشری گزارش داده‌اند که پس از حاکمیت طالبان در افغانستان خشونت‌های موجود علیه زنان افزایش یافته است. 

• عامل‌های خشونت بر زنان چیست؟

مرسل سیاس: عامل‌های خشونت در افغانستان چیزی‌های زیادی می‌تواند باشد؛ از عامل‌های خشونت سطح پایین سواد و عدم آگاهی می‌تواند یکی از عامل‌های مهم باشد. فقر می‌تواند هم یکی از عامل‌های خشونت باشد. نابرابری جنسیتی و قدرت مردانه و هم‌چنان آموزش‌های دینی افراطی، دین مذهب و سنت همه‌ی این‌ها می‌تواند عامل‌های مهم خشونت بر زنان باشد. 

• وضعیت کنونی زنان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مرسل سیاس: وضعیت کنونی زنان متاسفانه رقت‌بار است، وحشت‌ناک است. هیچ‌ کلمه‌ی در توصیف وحشت این خشونت نمی‌گنجد. یک وضعیت سیاه و سرکوب‌گر و اصلا کلمه‌ی برای وصف این وضعیت نمی‌گنجد. واقعا آپارتاید جنسیتی را با تمام معنا از حذف زنان در تمامی عرصه‌های اجتماعی، از هیچ عرصه‌ی نیست که برای زنان باز باشد و آنان بتوانند خودشان را در جامعه به حیث یک انسان آزاد و مستقل پیدا کنند. بنا وضعیت وحشت‌ناک است. 

• خشونت‌های موجود علیه زنان ریشه در چه دارد؟

خشونت‌های موجود ریشه در زن‌ستیزی دارد. ریشه در نظام استبدادی دارد. در نظام تک‌قومی و تک جنسیتی دارد. خوب، حکومت‌های مستبد با سرکوب دیگران می‌تواند ادامه پیدا کند. زنان را سرکوب می‌کنند تا خودشان ادامه داشته باشد، بقا داشته باشند. برای بقای این حاکمیت مستبد و زورگو این‌ها زنان را سرکوب می‌کنند. می‌خواهند زنان را حذف کنند. طالبان و تمام آدم‌های رادیکال، تمام حاکمیت‌های مستبد از قدرت زنان، از حضور زنان و از وجود زنان می‌ترسند. از قدرت زنانه می‌ترسند. می‌خواهد آنان را حذف کنند تا خودشان پیش‌قدم باشند و هیچ زنی وجود نداشته باشد که این‌ها/طالبان بتوانند برای یک قشر جامعه فرمان برانند و قدرت خودشان را حفظ کنند؛ اما بازهم تاکید می‌کنم که ریشه‌ی زیاد و بیش‌تر در عدم  آگاهی دارد. آموزش داده نمی‌شود. آموزش برابر داده نمی‌شود. همیشه کوشش می‌شود که زنان را فرودست نگه‌دارند تا بتوانند خودشان قدرت داشته باشند. 

• چرا جامعه‌ی افغانستان همواره محلی برای پرورش خشونت علیه زنان بوده است؟

مرسل سیاس: چون جامعه‌ی افغانستان یک حالتی دارد که همیشه زن را می‌خواهد در زیردست و فرمان‌بردار نگه‌دارند. و اگر زنان برابر و قوی باشند. زنانی باشند که برای خودشان تصمیم بگیرند؛ بنا قدرت خیلی از افراد جامعه مثلا آدم‌های زن‌ستیز قدرت شان را از دست می‌دهند. به همین دلیل است که خشونت‌ها را همیشه نگه‌ می‌دارند و هرقدر که آنان روی زنان خشونت اعمال کنند، سبب می‌شود که خودشان بیش‌تر قدرت داشته باشند.

• برخورد طالبان با زنان ریشه در چه دارد؟

مرسل سیاس: برخورد طالبان با زنان ریشه در تروریست بودن شان دارد. ریشه در مستبد بودن شان دارد. ریشه در این دارد که حاکمیت‌های مستبد یا حکومت‌های که با دیکتاتوری اعمال می‌شود با سرکوب یک گروه دیگری از جامعه می‌تواند رشد کند. طالبان تنها زنان را سرکوب نمی‌کنند، طالبان زنان را سرکوب می‌کنند، طالبان اقلیت‌های جنسی و جنسیتی را سرکوب می‌کند. طالبان اقلیت‌های قومی را سرکوب می‌کنند. همه را سرکوب می‌کنند بجز از خود طالبان تا بتوانند خودشان قدرت داشته باشند. ریشه در قدرت طلبی دارد. ثدرت طالبن ریشه از سرکوب دیگرا می‌گیرد. اگر دیگران سرکوب نشوند طالبان قدرت ندارند. قرار نیست مردم به یک گروه وحشی بی‌سواد عقب مانده‌ی که افغانستان را به قرن‌ها عقب برده؛ دوباره سرخم کرده و اطاعت کنند. بنا طالبان سرکوب می‌کنند تا بتوانند قدرت را خودشان در افغانستان حفظ کنند. 

• چرا طالبان باوجود مخالفت‌های جامعه‌ی جهانی، بازهم حقوق زنان را نقض می‌کند؟

مرسل سیاس: من مخالفت‌های زیادی از سوی جهان نمی‌بینم. به طالبان باج داده می‌شود. به طالبان عنوان کمک‌های بشردوستانه پول‌های فراوان سرازیر می‌شود. طالبان اصلا تقویت می‌شود. من واقعا مخالفت‌های زیادی را نمی‌بینم. این اعلامیه صادر کردن و گفتن خیلی هم کارآمد نبوده و در این مبارزه زنان افغانستان می‌توانم بگویم که از سوی جامعه‌ی جهانی تنها گذاشته شده است. بنا مخالفت‌های خیلی شدیدی وجود ندارد. اگر ما مخالفت‌های جدی را باید ببینیم؛ با براندازی حکومت طالبان مخالفت اعلان شود. 

• آیا طالبان از زنان به عنوان ابزار سیاسی استفاده می‌کنند؟

مرسل سیاس: بلی، طالبان از زنان به عنوان ابزار سیاسی استفاده می‌کنند. طالبان با سرکوب زنان می‌خواهند به رسیمت شناحته شوند. به دنیا بفهمانند که اگر این‌ها به رسمیت شناخته نمی‌شوند، می‌توانند کارهای وحشت‌ناک‌تر از این را انجام دهند.

• دختران از دو سال به این سو از آموزش محروم‌اند؛ تداوم این وضعیت چه پیامدهای دارد؟

مرسل سیاس: پیامدهای متعدد می‌تواند داشته باشد. ما و شما این روزها می‌بینیم که طالبان تا صنف شش نصاب آموزشی را تغییر دادند. آدم‌های که می‌روند تا صنف شش را هم درس می‌خوانند؛ طالبان آینده هستند. آنان که درس هم نمی‌خوانند از وضعیت بدی روانی رنج می‌برند. خوب چیزی که طالبان می‌خواهند همین است. حذف سیستماتیک زنان. مثلا ما در آینده و تا چند وقت دیگر داکتر زن نداریم، انجنیر زن نداریم، زن هنرمند نداریم، زن سیاست‌مدار نداریم، زن قدرت‌مند نداریم. زنی که خودش برای خود  تصمیم بگیرد؛ نداریم. تمام زنان سرکوب شده، اطاعت‌گر و فرمان‌بردار و زنان رادیکال طالبانی می‌توانیم داشته باشیم. آن‌چه که در میان مردان طالب می‌بینیم، به زودی شاهد زنان رادیکال طالب باشیم با این وضعیت.

• به نظر شما؛ راه حل بحران کنونی چیست؟

مرسل سیاس: راه‌حل بحران کنونی چیزی که به آن باور دارم، نبودن طالبان است. حذف طالبان است. حذف سیستم طالبانی است و حاکمیتی که مردم خودشان انتخاب کنند. هرچه که خود مردم انتخاب کنند. اگر مردم می‌خواهد یک نظام دموکراسی داشته باشند، لیبرال داشته باشند، سیکولار داشته باشند، فیدرالی داشته باشند. هر آن‌چه که مردم انتخاب کنند و مردم بخواهند. چون همه‌گی از طالب از ستم طالب، از استبداد طالب خسته شده‌اند؛ این‌ها می‌توانند یک راه حل باشند. من مطمین نیستم که طالب اهل گفت‌وگو است. طالب اهل حرف، مذاکره است. بنا باید طالب حذف شود و حاکمیت جای‌گزین آن شود که مردم می‌خواهند.

• دیدگاه شما در مورد جنبش‌های خودش زنان در افغانستان چیست؟ 

مرسل سیاس: من به همه‌ی آنان افتخار می‌کنم، دست همه‌ی آنان را از دور گرم می‌فشارم و دوست دارم که کنارشان بمانم در مبارزه‌ی شان در بازتاب‌دادن صدای‌شان، نوشتن در موردشان و به همه‌ی آنان افتخار می‌کنم. آنان سنگ‌تمام گذاشتند و ثابت کردند که زنان افغانستان، زنان دور اول طالبان نیست که همه چیز را با سکوت تحمل کنند. هرچند شکنجه شدند، مورد خشونت قرار گرفتند، لت‌وکوب شدند. به بدترین شکل ممکن آنان از طرف طالبان شکنجه شدند که گزارش‌های سازمان ملل و عفو بین‌الملل در این مورد وجود دارد. جنبش‌های خودش جوش زنان باعث افتخار است و مبارزه‌ی شان بلی فصل نوی را در افغانستان رقم زد و همه‌ی ما زنان افغانستان به آنان افتخار می‌کنیم و سبب افتخار ما هستند.

• دادخواهی مردان در کنار زنان برای حقوق زنان چقدر موثر است؟

مرسل سیاس: دادخواهی مردان بدون شک موثر است. امکان ندارد که یک قشر جامعه سرکوب شود و قشر دیگر جامعه زندگی راحتی داشته باشد. اگر زنان یک جامعه با سعادت و آزاد باشند؛ همین قدر روی نسل آینده تاثیر دارد. روی کودکان، روی مردان و روی یک جامعه‌ی با سعادت تاثیر می‌گذارد. ما نمی‌توانیم یک گروه را از جامعه حذف کنیم و توقع داشته باشیم که قشر دیگر جامعه زندگی خوب و خوش‌بخت داشته باشد. کشور پیش‌رفته و متمدن داشته باشیم. تمدن و پیش‌رفت افغانستان بدون زنان ممکن نیست.

• عمل‌کرد جامعه‌ی جهانی را در برابر زنان افغانستانی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مرسل سیاس: عمل‌کرد جامعه‌ی جهانی در برابر نقض حقوق زنان بسیار سرسری، بی‌پروا و سطحی است. ما حمایت خاصی را ندیدیم و نمی‌توانیم بگویم که جامعه‌ی جهانی آمده و در کنار زنان افغانستان ایستاد شد. تا حالا جامعه‌ی جهانی زنان را در افغانستان با همین وضعیت، در همین خشونت، در همین سرکوب تنها گذاشته‌اند و هر روز فقط می‌بینند.

برای خواندن بخش اول این گفت‌وگو در پیوند زیر مراجعه کنید:

فریاد زنان در کتاب «کی فریاد ما را خواهد شنید»