قطع اینترنت در افعانستان؛ آخرین روزنه‌ی آموزشی و کار زنان مسدود می‌شود
آی‌نور سعیدپور
وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی طالبان، اخیراً در شماری از ولایت‌ها دست‌رسی به اینترنت فایبرنوری و وای‌فای را قطع کرده است. این اقدام واکنش‌های گسترده‌ای را در میان فعالان حقوق بشر، زنان و نهادهای مدنی برانگیخته است. هرچند طالبان هیچ‌گونه توضیح فنی یا رسمی روشن درباره‌ی این تصمیم نداده‌اند، اما بسیاری از ناظران و شهروندان باور دارند که این تصمیم بخشی از سیاست کنترل و سرکوب گسترده‌تری است که طالبان در چهار سال گذشته دنبال کرده‌اند.
این نخستین بار نیست که طالبان ارتباطات دیجیتال را محدود می‌کنند. پیش از این نیز گزارش‌هایی از کاهش سرعت اینترنت، فیلترشدن برخی وب‌سایت‌ها و حتا کنترل فعالیت‌های کاربران در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود. اما قطع گسترده‌ی اینترنت فایبرنوری و وای‌فای در شماری از ولایت‌ها نشان می‌دهد که طالبان در مسیر تازه‌ای برای محدودسازی فضای مجازی گام برداشته‌اند؛ فضایی که در نبود رسانه‌های آزاد، به تنها بستر باقی‌مانده برای دادخواهی و آموزش بدل شده بود.
نهادهای جامعه‌ی مدنی و حقوق بشری افغانستان، با نشر بیانیه‌ای، این تصمیم طالبان را محکوم کرده و گفته‌اند که طالبان بار دیگر نشان دادند «دشمن» آگاهی و پیش‌رفت اند. در بخشی از این بیانیه آمده است که این اقدام هیچ توجیه فنی ندارد، بلکه «بخشی از سیاست سرکوب و کنترل مطلق» این گروه بر جامعه است.
این نهادها هشدار داده‌اند که طالبان می‌خواهند با بستن دروازه‌های ارتباطی، مردم را در «تاریکی و جهل» نگه دارند تا صدای آزادی‌خواهی و مقاومت خاموش شود.
بیانیه‌ی این نهادها به‌ویژه بر تأثیر این تصمیم بر زنان و دختران تأکید کرده است. به باور آنان، در چهار سال گذشته که درهای مکتب و دانش‌گاه به روی دختران بسته شد، بسیاری از آنان به آموزش آنلاین پناه آورده بودند. قطع اینترنت، به معنای بریدن همان روزنه‌ی کوچک امید است. در بیانیه آمده است: «طالبان به‌ویژه از آموزش آنلاین زنان و دختران هراس دارند، زیرا می‌دانند هر دختری که به دانش دست‌رسی یابد، دیوار تبعیض و تفکر طالبانی را در هم می‌شکند.»
نهادهای مدنی افغانستان از سازمان ملل، شورای حقوق بشر و نهادهای مدافع آزادی بیان خواسته‌اند که در برابر این تصمیم طالبان سکوت نکنند. در بخشی از بیانیه‌ی آنان آمده است: «ما تأکید می‌کنیم که این اقدام طالبان بخشی از پروژه‌ی سیاسی آن‌ها برای زندانی‌کردن مردم در قرون وسطا و جداکردن افغانستان از جهان است. طالبان می‌خواهند با جلوگیری از آموزش و آگاهی، نسل جوان را خاموش و آینده کشور را نابود کنند.»
این نهادها هشدار می‌دهند که اگر جامعه جهانی در برابر چنین تصمیم‌هایی واکنش جدی نشان ندهد، افغانستان در مسیری قرار خواهد گرفت که بازگشت از آن دشوار است. آنان خواهان اقدام فوری برای بازگرداندن دست‌رسی آزاد مردم افغانستان به اینترنت شده‌اند.
راحله، یکی از زنان معترض، در واکنش به این تصمیم می‌گوید: «طالبان با قطع‌کردن اینترنت در تلاش است که آخرین مجرای آموزشی را نیز به روی دختران و زنان در افغانستان مسدود کند.»
او، می‌گوید که این اقدام زندگی روزمره‌ی شهروندان، به‌ویژه کسانی را که کار و آموزش‌شان به اینترنت وابسته بوده، به شدت تحت تأثیر قرار داده است. به گفته‌ی او، دانش‌آموزان و دانش‌جویان از دست‌رسی به منبع‌های آموزشی جهانی محروم شده‌اند و «این تصمیم طالبان بخشی از سیاست فشار و سانسور است تا دست‌رسی مردم به اطلاعات آزاد محدود شود. اگر این تصمیم ادامه باید کند نه تنها که اقتصاد‌های وابسته به اینترنت فلج خواهد شد؛ بلکه آینده‌ی نسل جوان نیز در تاریکی فرو خواهد رفت.»
احمدی، یک زن فعال حقوق بشر دیگر، نیز همین نگرانی را بازتاب می‌دهد: «اینترنت نقش مهم و حیاتی در براقراری ارتباط میان شهروندان افغانستان دارد و این تصمیم آنان را از هم‌دیگر دور می‌کند.»
او می‌گوید که زندگی بسیاری از شهروندان، به‌ویژه زنان و دختران، به اینترنت وابسته است. به باور او، در شرایطی که زنان از آموزش حضوری محروم شده‌اند، آموزش آنلاین و کارهای اینترنتی آخرین پناه آنان بود و حالا این هم از آنان گرفته شده است.
نوریه، دیگر فعال حقوق بشر، تأکید می‌کند که قطع اینترنت آزادی بیان را بیش‌تر از هر زمان دیگر محدود می‌سازد: «زنان و دختران با استفاده از شبکه‌های اجتماعی دادخواهی کرده و وضعیت شان را به جهان بازتاب می‌دادند؛ اما اکنون در سکوت فرو رفته و بیش‌تر از هر زمان دیگر در انزوا قرار می‌گیرند.»
در شرایطی که طالبان طی سال‌های گذشته رسانه‌ها را محدود، خبرنگاران را تهدید و آزادی بیان را نیز، محدود کرده‌اند، فضای مجازی و دست‌رسی به اینترنت آخرین سنگر باقی‌مانده برای ارتباط آزاد شهروندان افغانستان با جهان بیرون بوده است. اکنون با محدودشدن این فضا، خطر انزوای کامل جامعه‌ی افغانستان بیش از پیش احساس می‌شود.
این تصمیم، پیامدهای گسترده‌ای بر اقتصاد نیز دارد. بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط که پس از تحولات سیاسی اخیر تنها از راه اینترنت به حیات خود ادامه می‌دادند، اکنون در معرض نابودی قرار گرفته‌اند. از آموزش‌های آنلاین گرفته تا کارها و دادوستد دیجیتال، همه به اینترنت وابسته‌اند. قطع آن می‌تواند موج تازه‌ای از بی‌کاری، فقر و ناامیدی را در جامعه ایجاد کند.
بر اساس گزازش‌های تاییدشده، تا اکنون اینترنت فیبرنوری دست‌کم در پنج ولایت بلخ، هلنمد، کندهار، تخار و کندز قطع شده است.
مقام‌های محلی طالبان در این ولایت‌ها، گفته اند که این تصمیم به دستور هبت‌الله آخندزاده، رهبر این گروه عملی می‌شود. دلیل این اقدام، جلوگیری از “منکرات” و استفاده‌ی نادرست از شبکه‌های اجتماعی عنوان شده است.
