کارگاه سنگ‌تراشی «نگین‌آرا»؛ دختران بدخشی از دل سنگ‌ها زیبایی می‌آفرینند

شماری از زنان جوان در شهر فیض‌آباد بدخشان، نخستین کارگاه سنگ‌‌تراشی را با نام «نگین‌آرا» راه‌اندازی کرده‌اند. در این کارگاه کوچک، با دقت و حوصله سنگ‌های قیمتی استخراج‌شده از دل کوه‌ها را تراش می‌دهند و به زیورآلاتی چشم‌نواز بدل می‌کنند؛ جایی که نه تنها محلی برای آموختن مهارت است؛ بلکه روزنه‌ای از امید برای استقلال مالی و آینده‌ای روشن برای دختران به‌شمار می‌آید.

پس از بسته شدن مکتب‌ و دانش‌گاه‌ها توسط طالبان، دختران در بدخشان فرصت ادامه‌ی تحصیل خود را از دست داده‌اند و بسیاری از آنان به فعالیت‌های تجاری و تولیدی روی آورده‌اند. صنایع دستی مانند قالین‌بافی، نخ‌ریسی، خیاطی، کلیم‌بافی، موره‌دوزی و سنگ‌تراشی از جمله این فعالیت‌ها هستند.

زر‌مینه، بنیان‌گذار کارگاه «نگین‌آرا» است. او می‌گوید که ۷ زن در این کارگاه مشغول کار است و هدفش از ایجاد این کارگاه را فراهم کردن زمینه‌ی کار برای زنان، معرفی سنگ‌های قیمتی بدخشان و علاقه شخصی به هنر سنگ‌تراشی عنوان کرده است. «می‌خواستم برای خودم و دختران دیگر شغلی ایجاد کنم. هم‌چنان علاقه داشتم سنگ‌های بدخشان را معرفی کنم و از آن‌ها زیورآلات زیبا بسازیم تا مردم از تولیدات دست‌ساز خودمان استفاده کنند».

زر‌مینه که چهار سال پیش از رشته‌ی کمپیوتر ساینس دانش‌گاه بدخشان فارغ شده بود، در این مدت شغلی نداشت. او با هم‌کاری شش دختر دیگر و با سرمایه شخصی ۲۰۲۸۰۰ افغانی، این کارگاه را در مرکز شهر فیض‌آباد راه‌اندازی کرده است. وی گفت: «من چهار سال پیش فارغ شدم و شغلی نداشتم، تصمیم گرفتم که با دختران دیگر این کارگاه را راه‌اندازی کنم تا از بی‌کاری رهایی یابم».

به گفته‌ی زر‌مینه، هیچ نهادی از آنان حمایت نکرده و بدون جواز، تنها در یک حویلی فعالیت دارند. برای فروش محصولات نیز از گروه‌های تبلیغاتی در واتساپ و فیسبوک استفاده می‌کنند، زیرا اجازه‌ی داشتن دکان در بیرون از خانه را ندارند. او گفته است: «هیچ نهادی از ما حمایت نکرده‌است. نه جوازی و نه هم دکانی برای فروش داریم».

زر‌مینه درباره‌ی انگیزه و امیدش می‌گوید که هدف اصلی او ایجاد شغل و معرفی هنر نگین‌تراشی بدخشان است و دوست دارد روزی محصولات کارگاهش به بازارهای بزرگ‌تر داخل و خارج کشور برسد. «امید دارم روزی برسد که محصولات ما از بدخشان به بیرون از افغانستان نیز راه پیدا کند».

این کارآفرین می‌گوید که ۷ زن جوان در این کارگاه مشغول سنگ‌تراشی هستند که بیش‌تر آنان را دختران بازمانده از آموزش تشکیل می‌دهند.

رحیمه، یکی از کارمندان این کارگاه است. او که دانش‌جوی سال سوم دانش‌گاه بود، می‌گوید که با بسته شدن دانش‌گاه‌ها، آینده‌اش در «هاله‌ای از ابهام» قرار گرفت و فشارهای مالی و روحی سبب شده تا به این شغل روی آورد. وی گفت: «بعد از بسته‌شدن دانش‌گاه‌ها به یادگیری نگین‌تراشی روی آوردم. این کار توانسته تا حدی مشکلات اقتصادی ما را حل کند».

او ادامه می‌دهد که مسیر یادگیری آسان نبوده و روزهای زیادی برای تمرین صرف کرده است. رحیمه گفته است که هر بار که یک نگین تراشیده می‌شود، انگیزه‌اش بیش‌تر می‌شود و به آینده امیدوارتر می‌شود. «این کار برایم تنها یک مهارت نیست؛ بلکه امیدی دوباره به زندگیم داده است».

رحیمه می‌گوید که این کارگاه به او استقلال مالی و اعتمادبه‌نفس داده است و اکنون می‌تواند بخشی از مخارج شخصی خود را تأمین کند و کم‌تر بار مالی خانواده را بر دوش بکشد. «وقتی می‌بینم از دست‌رنج خودم می‌توانم چیزی برای خانه بخرم، احساس می‌کنم دیگر باری اضافی بر دوش خانواده نیستم».

هم‌چنان امینه ستایش، دیگر کارمند این کارگاه که بیش از یک سال در این حرفه مشغول است، می‌گوید روزهای نخست بدون تجربه و با وسایل ابتدایی شروع کرده و یادگیری مهارت برایش سخت بوده است؛ اما با پشت‌کار توانسته مهارت لازم را پیدا کند. «نبود ماشین‌آلات مدرن و بازار معیاری از مشکلات جدی ماست. با این‌همه، برای استقلال مالی و یادگیری مهارت‌های جدید به این کارگاه پیوستم و حالا توانسته‌ام حداقل مصارف شخصی خود را تأمین کنم».

امینه می‌گوید چالش اصلی آن‌ها نبود ابزارهای حرفه‌ای و بازار محدود است؛ اما با وجود این مشکلات، ادامه‌ی مسیر برای او ارزش‌مند است و سبب تقویت استقلال مالی و اعتمادبه‌نفس وی شده است. «با وجود همه مشکلات، این مسیر برای ما امید است و ما را مستقل می‌کند».

در حال حاضر، هفت دختر با سرمایه‌ی مساوی در این کارگاه فعالیت می‌کنند و چهار کارآموز نیز در حال یادگیری‌اند. همه کارکنان بانوان هستند و هر روز مهارت‌های جدیدی را فرا می‌گیرند.

در همین حال شماری از کارشناسان اقتصادی و فعالان حقوق زن باور دارند که ایجاد چنین کارگاه‌های کوچک تولیدی به بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌ها کمک می‌کند. ذکیه، یکی از کارشناسان مسایل  اقتصاد‌‌ی می‌گوید که این کارگاه می‌تواند که زمینه‌ی اشتغال‌زایی برای زنان فراهم کنند و در رشد اقتصاد محلی نقش مهمی داشته باشد.

او معتقد است که دولت و نهادهای اقتصادی نیز می‌توانند با حمایت‌های مالی و پروژه‌های اقتصادی به پای‌داری این کارگاه‌ها کمک کنند. بانو ذکیه گفت: «دولت و نهادهای اقتصادی می‌توانند با حمایت‌های مالی و پروژه‌های اقتصادی به پایداری این کارگاه‌ها کمک کنند».

هم‌چنان زبیده حمیدی، فعال حقوق زن، رشد صنایع تولیدی زنان را امیدوارکننده می‌داند و تأکید می‌کند که داشتن درآمد مستقل، آسیب‌های روحی و اجتماعی زنان را کاهش می‌دهد. «زنان وقتی صاحب درآمد می‌شوند، آسیب‌های روحی‌شان کم‌تر می‌شود و موضوعات مختلف را از یک‌دیگر می‌آموزند».

این فعال حقوق زن می‌افزاید که حمایت خانواده‌ها نیز نقش مهمی در موفقیت کارآفرینان زن و ایجاد چنین کارگاه‌هایی دارد.