کارزاری برای هشتم مارچ؛ «زنان افغانستانی خواهان عدالت‌اند»
آی‌نور سعیدپور
هم‌زمان با نزدیک‌شدن روز جهانی زن، فعالان حقوق بشر تلاش دارند که توجه‌ی جامعه‌ی جهانی و سازمان‌های بین‌المللی را به وضعیت زنان و دختران در افغانستان جلب کنند. آنان با راه‌اندازی کارزار «عدالت برای زنان افغانستانی»، از زنان سراسر جهان خواسته‌اند که در کنار زنان افغانستانی بایستند و برای حقوق آنان دادخواهی کنند.
در حالی که تحول‌های سیاسی و اجتماعی در جهان به سرعت در حال تغییر است، مساله‌ی حقوق بشر در افغانستان روزبه‌روز از محور توجه‌ی جهانی دورتر می‌شود. از سوی دیگر، محدودیت‌های طالبان بر زنان و دختران در حال افزایش است و این گروه با سیاست‌های تبعیض‌آمیز خود، زنان را به حاشیه رانده است.
حلیمه پژواک، فعال حقوق زنان، که به کارزار «عدالت برای زنان افغانستانی» پیوسته، می‌گوید که با وجود وخامت اوضاع، توجه‌ی جامعه جهانی نسبت به نقض گسترده حقوق زنان در افغانستان کاهش یافته است.
بانو پژواک می‌افزاید که هشتم مارچ نمادی از مقاومت و عدالت برای زنان است و باید از این فرصت برای دادخواهی زنان و دختران افغانستانی در سایه فرمان‌های سرکوبگرانه طالبان استفاده شود.
او با اشاره به فرمان‌های طالبان که زنان را از حقوق اساسی‌شان محروم کرده، می‌افزاید: «زنان افغانستانی در سه‌ونیم سال گذشته خستگی‌ناپذیر برای دستیابی به آزادی‌های اساسی خود ایستادگی کرده‌اند؛ اما جامعه‌ی جهانی هم‌چنان واکنش کافی نشان نداده است.»
محدودیت‌های فزاینده بر زنان؛ از تحصیل تا حق زندگی آزاد
در نزدیک به چهار سال گذشته، طالبان سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای بر زنان وضع کرده‌اند. دختران از تحصیل در مقاطع متوسطه و دانشگاه محروم شده‌اند، زنان اجازه‌ی کار در سازمان‌های داخلی و بین‌المللی را ندارند، سفر بدون محرم برای آنان ممنوع شده و حتا حضور آنان در پارک‌ها و مکان‌های عمومی نیز محدود شده است.
فوزیه وحدت، دیگر فعال حقوق بشر که به این کارزار پیوسته، تأکید می‌کند که زنان افغانستانی در این مدت از ابتدایی‌ترین حقوق خود، از جمله آموزش، کار، سفر و مشارکت در جامعه محروم شده‌اند.
این فعال حقوق بشر می‌گوید که طالبان نه‌تنها زنان را از عرصه عمومی حذف کرده‌اند؛ بلکه تلاش دارند صدای آنان را نیز خاموش کنند. به گفته‌ی بانو وحدت هشتم مارچ فرصتی است تا جهان صدای زنانی باشد که به دلیل سرکوب طالبان نمی‌توانند سخن بگویند.
طالبان و سیاست “آپارتاید جنسیتی”
زهرا حق‌دوست، زن معترض و فعال حقوق بشر، وضعیت حاکم بر زنان در افغانستان را «آپارتاید جنسیتی» توصیف می‌کند و می‌گوید که طالبان در چهار سال گذشته، با مجموعه‌ای از سیاست‌های «سرکوبگرانه» زنان را به حاشیه رانده و آنان را در چهاردیواری خانه‌های‌شان زندانی کرده‌اند.
بانو حق‌دوست با اشاره به قانون امر به‌معروف و نهی از‌منکر طالبان می‌افزاید که در چنین شرایطی، پخش و نشر صدای زنان نیز جرم محسوب می‌شود. او از سازمان‌های حقوق بشری و فعالان مدنی جهان می‌خواهد که در هشتم مارچ امسال، صدای زنانی باشند که از حق اعتراض و حتا بیان خواسته‌های شان محروم‌اند.
زهرا حق‌دوست تأکید می‌کند: «هشتم مارچ بدون زنان افغانستانی و بدون عدالت برای آنان، ناقص خواهد بود. چهار سال است که زنان افغانستانی تحت آپارتاید جنسیتی قرار دارند؛ اما جهان هنوز اقدام جدی برای پایان‌دادن به این وضعیت انجام نداده است.»
واکنش‌های بین‌المللی؛ کافی یا ناکافی؟
در بیش از سه سال گذشته، سازمان‌های بین‌المللی بارها طالبان را به دلیل نقض حقوق زنان محکوم کرده‌اند؛ اما این انتقادها و گزارش‌ها تأثیر چندانی در تغییر سیاست‌های طالبان نداشته است. فعالان حقوق زنان بر این باورند که واکنش‌های جهانی تاکنون کافی نبوده و باید اقدام‌های عملی بیش‌تری برای فشار بر طالبان انجام شود.
سیما نوری، فعال حقوق بشر، می‌گوید: «هشتم مارچ باید فرصتی برای بازتاب وضعیت اسفبار زنان افغانستانی در سطح بین‌المللی باشد. جامعه‌ی جهانی نباید به محکوم‌کردن اکتفا کند؛ بلکه باید اقدام‌های عملی برای مقابله با سیاست‌های سرکوبگرانه طالبان روی دست بگیرد.»
او هم‌چنین از فعالان مدنی و زنان در سراسر جهان می‌خواهد که با استفاده از رسانه‌های اجتماعی و سایر ابزارها، صدای زنان افغانستانی باشند و وضعیت آنان را در سطح بین‌المللی بازتاب دهند.
طالبان بارها در واکنش به اعتراض‌های جهانی، مدعی شده‌اند که حقوق زنان را «مطابق شریعت اسلامی» تأمین کرده‌اند. آنان هم‌چنین آموزش و کار زنان را «مساله‌ی داخلی افغانستان» خوانده و از جامعه‌ی جهانی خواسته‌اند که در این امور مداخله نکند.
اما فعالان حقوق بشر این ادعا را رد کرده و معتقدند که سیاست‌های طالبان نه‌تنها هیچ مبنای دینی ندارد؛ بلکه مصداق بارز نقض حقوق بشر است. آنان از کشورهای جهان می‌خواهند که به جای پذیرش این ادعاها، طالبان را به دلیل سیاست‌های شان تحت فشار قرار دهند.
مقاومت در سایه‌ی ممنوعیت‌ها
با وجود سرکوب گسترده، زنان افغانستانی هم‌چنان در داخل و خارج از کشور به مبارزه ادامه می‌دهند. برخی با برگزاری تجمع‌های اعتراضی در شهرهای مختلف، برخی دیگر با فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و برخی نیز با ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی، برای رساندن صدای خود تلاش می‌کنند.
فرح مصطفوی، فعال حقوق زن، تأکید می‌کند که هشتم مارچ فرصتی است تا هم‌بستگی جهانی با زنان افغانستانی تقویت شود. او می‌گوید که این روز نباید فقط یک مناسبت نمادین باشد. زنان جهان باید از این فرصت برای حمایت واقعی از زنان افغانستانی استفاده کنند و خواهان اقدام عملی جامعه جهانی شوند.
در حالی که جهان به استقبال روز جهانی زن می‌رود، زنان افغانستانی در یکی از تاریک‌ترین دوره‌های تاریخ خود به سر می‌برند. آنان از حق تحصیل، کار، آزادی اجتماعی و حتی اعتراض محروم شده‌اند؛ اما هم‌زمان، دادخواهی آنان نیز خاموش نشده است.
کارزار «عدالت برای زنان افغانستانی» نمونه‌ای از تلاش‌هایی است که در آستانه‌ی هشتم مارچ راه‌اندازی شده است. این کارزار، زنان و فعالان حقوق بشر را در سراسر جهان فراخوانده است تا صدای زنانی باشند که در سایه‌ی حکومت طالبان خاموش مانده‌اند. در این میان، پرسش اصلی این است: آیا جامعه‌ی جهانی امسال واکنشی متفاوت نشان خواهد داد؟
