سرزمین ممنوعهی آموزش؛ دختر هراتی کتابفروشی آنلاین ایجاد کرده است
گزارش: پریسا حسینی | ویراستار: آینور سعیدپور
در حالیکه در افغانستان راههای آموزش بر روی زنان و دختران بسته شده، گروهی از دختران جوان در هرات با راهاندازی کتابفروشی آنلاین «بوکپک»، تلاش دارند شعلهی آگاهی را خاموش نگذارند. این ابتکار کوچک اما پرامید، مسیری تازه برای دسترسی به دانش و ترویج فرهنگ مطالعه در جامعهای است که از حضور زنان در عرصههای فرهنگی محروم شده است.
در روزگاری که زنان افغانستانی از آموزش رسمی و بسیاری از فعالیتهای فرهنگی کنار گذاشته شدهاند، گروهی از دختران در هرات تصمیم گرفتهاند با کتاب در برابر خاموشی بایستند. نتیجهی این تلاش، تولد کتابفروشی آنلاین «بوکپک» است؛ پروژهای که تنها دو ماه از آغاز آن میگذرد؛ اما توانسته برای بسیاری از دختران، دوباره راهی به سوی کتاب و دانایی بگشاید.
نجلا عمر، بنیانگذار و مدیر این کتابفروشی آنلاین، از دوران کودکی با کتاب بزرگ شده است. او میگوید که علاقهاش به مطالعه در خانوادهای شکل گرفت که هنر و دانش بخش جداییناپذیر زندگی روزمره بود. به گفتهی او، انگیزهی اصلی از راهاندازی بوکپک، فراهمکردن فضایی تازه برای یادگیری و حفظ پیوند دختران با کتاب است: «بوکپک فقط یک فروشگاه آنلاین نیست؛ پلی است برای بازگشت دختران به دنیای آگاهی. باور داریم هر بسته از بوکپک، آغاز یک سفر تازه است.»
نجلا و همگروهاش، یاسمین اسحاقزی، کار خود را با هدف ترویج مطالعه و امیدآفرینی در جامعه آغاز کردند. آنان در کنار فروش کتاب، چالشهای مجازی، نشستهای کوچک و رویدادهای فرهنگی آنلاین برگزار میکنند تا شور مطالعه در میان جوانان، بهویژه دختران، زنده بماند.
او که تازه در این مسیر قدم گذاشته، رویاها و هدفهای بزرگتر را در سر دارد. او میخواهد که روزی کافهکتابی ویژهای برای دختران و زنان در هرات و دیگر ولایتها تأسیس کند. او میخواهد مکانهای را اساسگزاری کند که دختران در آنجا گردهم آمده، بخوانند و با هم تبادل نظر کنند. «همیشه دوست داشتم کافهکتابی برای دختران داشته باشم تا بتوانند دانش و تجربهشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و برای مدتی از دغدغههای روزمره دور شوند.»
برای آنکه تجربهی خرید کتاب برای مخاطبان لذتبخشتر شود، هر بسته از بوکپک با دمنوش، قهوه و نشانکتاب تزئین میشود تا حس دریافت هدیهای صمیمی و شخصی را منتقل کند. «میخواهیم هر بسته، همراهی از جنس عشق و آرامش باشد. کتاب فقط کاغذ نیست؛ احساسی است که باید لمسش کرد.»
کتابهای ارائهشده در این فروشگاه بیشتر در حوزههای روانشناسی، ادبیات معاصر و خودشناسی هستند؛ موضوعهای که با روحیه و نیاز دختران امروز افغانستانی همخوانی دارند. تمرکز بوکپک بر آثاری است که بتوانند الهامبخش باشند و حس رشد درونی را تقویت کنند.
نورا اسحاقزی، همکار و همراه نجلا، از نخستین روزها در کنار او بوده است. او که در رشتهی روانشناسی فعالیت دارد، آمادهکردن هر بسته را تجربهای روحی و احساسی میداند. «هر بار که کتابی بستهبندی میکنیم، حس میکنم در حال فرستادن هدیهای هستیم که لبخند بر لب کسی مینشاند. کتاب همیشه پناه من بوده؛ جایی که آرام میگیرم و دوباره خودم را پیدا میکنم.»
به گفتهی نورا، کتابهای انگیزشی و روانشناسی بیشترین استقبال را میان مخاطبان دارند و فروش هر جلد کتاب، دلگرمی تازهای برای ادامهی مسیر است. «هر بار که پیامی از مشتریان دریافت میکنیم، خستگیمان در میرود. میدانیم کاری که میکنیم، گرچه کوچک است، اما تأثیر دارد.»
با وجود استقبال اولیه، مسیر بوکپک آسان نبوده است. نجلا میگوید که عمدهترین مشکلهای که با آن روبهرو است حمایت رسانهای و تبلیغاتی، کمبود امکانات فنی، و دشواری در ارسال کتاب به بیرون از افغانستان میباشد.
این دختر کارآفرین بخشی از چالشهایش را چنین روایت میکند: «کار آنلاین به دیدهشدن نیاز دارد، اما در افغانستان بسیاری از صفحات مجازی حاضر به همکاری نیستند. از سوی دیگر، فعلاً امکان ارسال کتاب به خارج از کشور را نداریم و همین باعث میشود مخاطبانمان محدود بمانند.»
او با وجود این موانع، آیندهی بوکپک را روشن میبیند و میگوید برنامههایی برای تولید محتوای صوتی در دست دارند. «کتابهای صوتی فارسی زیادی از ایران گوش میکنیم، اما دوست داریم خودمان هم کتابهای صوتی تولید کنیم. برای این کار به تجهیزات و آموزش حرفهای نیاز داریم، اما تلاشمان را شروع کردهایم.»
لیلا احمدی، فعال حقوق زنان در هرات، از بیرون به فعالیت این گروه نگاه میکند و آن را نمونهای از مقاومت فرهنگی در برابر خاموشی میداند. «راهاندازی کتابفروشی آنلاین توسط دختران در چنین شرایطی، یک حرکت جسورانه است. هر جامعهای که از کتاب دور شود، از بیداری و پیشرفت نیز فاصله میگیرد. بوکپک راه یادگیری را باز میکند و مانعهای دسترسی به دانش را از میان برمیدارد.»
احمدی، تأکید میکند که چنین ابتکارهایی میتواند الهامبخش دختران دیگر باشد تا در هر شرایطی، راهی برای ادامهی یادگیری بیابند. او از خانوادهها نیز میخواهد با تشویق اعضای خود به مطالعه، از این حرکتهای فرهنگی حمایت کنند تا دختران کتابدوست دلسرد نشوند.
به باور این فعال حقوق زن، در جامعهای که آموزش از زنان گرفته شده، بوکپک به نمادی از امید تبدیل شده است؛ تلاشی کوچک اما مؤثر برای زنده نگه داشتن عشق به مطالعه. او، میافزاید که هر بستهی کتاب در این فروشگاه، نهتنها دری به دنیایی تازه میگشاید، بلکه یادآور این حقیقت است که آگاهی را نمیتوان ممنوع کرد.
در سالهای پسین، دختران در سراسر افغانستان تلاش دارند که با راهاندازی کسبوکارهای کوچک و متوسط کسب درآمد کنند و همچنان در فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی نیز سهم داشته باشند.
