از محرومیت تا شکوفایی؛ دختری که با طراحی لباس رویاهایش را می‌دوزد
گزارش‌گر: ژیلا خاوری | ویراستار: آی‌نور سعیدپور
در یک کارگاه کوچک، زیر نور ضعیف لامپ، شبنم عمری با دقت و تمرکز طرح‌های رنگارنگ و خلاقانه‌ای می‌دوزد که هر کدام از آن‌ها روایت‌گر بخشی از زندگی‌اش است؛ زندگی‌ای که مسیرش را خلاف تمامی محدودیت‌ها و موانع از پیش تعیین‌شده ساخته است. درست زمانی که بسیاری از دختران هم‌سن‌وسالش از آموزش‌های بالاتر از صنف ششم محروم شدند، شبنم تلاش کرد تا از تار و سوزن، راهی برای ساختن آینده خود پیدا کند.
شبنم عمری، دختری که به دلیل محدودیت‌های طالبان از تحصیل محروم شد، تصمیم گرفت به جای آنکه منتظر فرصتی باشد که دیگر نیامد، خود راهی بسازد. او با الهام از فرهنگ و هنر افغانستان، وارد دنیای طراحی لباس شد و حالا به یک کارآفرین خلاق تبدیل شده که نه تنها لباس می‌دوزد؛ بلکه به دنیای مد پیام‌های پر از امید، مقاومت و هویت فرهنگی می‌فرستد.
شبنم، که سال‌ها آرزوی تحصیلات عالی و یک شغل معتبر را در سر می‌پروراند، در نهایت مجبور شد به جای نشستن و ناامیدشدن، مسیر خود را در دنیای طراحی لباس بیابد. او حالا به تلاش برای راه‌اندازی برند مستقل خود مشغول است، برندی که نه‌تنها الهام‌بخش زنان افغانستانی باشد؛ بلکه دنیای مد را با رنگ‌ها و طرح‌های خاص خود تغییر دهد.
شبنم عمری، فارغ‌التحصیل صنف دوازدهم در سال ۱۴۰۱، در نخست تصمیم داشت تحصیلات عالی خود را آغاز کند و به حرفه‌ای چون قابله دست یابد؛ اما به دلیل مشکل‌های اقتصادی و نداشتن منابع مالی، او نتوانست در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ در دانش‌گاه‌ها ثبت‌نام کند. او که پس از دو سال یادگیری و تلاش برای خیاطی آماده بود در سال جاری در یکی از انستیتوت‌ها وارد شود، با مانع دیگری روبه‌رو شد: محدودیت‌های شدید طالبان که حتا ورود به انستیتوت‌ها را ممنوع کرده بود.
این محدودیت‌ها شبنم را غم‌گین کرد؛ اما او هرگز تسلیم نشد. به گفته خود او: «در ابتدا ناامید بودم، اما به جای نشستن و افسوس خوردن، تصمیم گرفتم آستین بالا بزنم و مسیرم را بسازم.» شبنم می‌گوید که گرچه از تحصیل محروم شد؛ اما او تصمیم گرفت با طراحی لباس به جایی برسد که می‌تواند هم خود را به اثبات برساند و هم صدای زنان افغانستانی را بشنود.
شبنم عمری، طراحی لباس را نه تنها به عنوان یک شغل، بلکه به عنوان یک راه برای بیان احساس و هویت زنان افغانستانی انتخاب کرده است. «من طراحی لباس را نه تنها به عنوان یک شغل بلکه به عنوان راهی برای بیان احساسات و هویت زنان این سرزمین انتخاب کردم. با آنکه از تحصیل محروم شدم اما نگذاشتم رویا هایم خاموش شوند. حالا با تار و سوزن، قصه‌ای زندگی‌ام را می‌دوزم. انگیزه‌ام برای ساختن برند پیداکردن فرصت‌های بیش‌تر برای رشد، یادگیری و رساندن صدای زنانی‌ست که مثل من از نظام رسمی دور مانده؛ اما هنوز ایستاده‌اند.»
او لباس‌های طراحی‌شده‌اش را عمدتاً از فرهنگ افغانستان و کشورهای عربی الهام گرفته است و تلاش دارد که این طرح‌ها را در مقیاس ملی و حتا جهانی معرفی کند. با وجود آن که بازارهای محلی برای فروش محدود است، شبنم با ایمان به توانایی‌های خود می‌گوید: «فعلن کار و بار ما در حد کوچک است و ما نیاز به حمایت داریم تا کارگاه مان را وسیع سازیم و طرح‌های خود را ملی سازیم. بازارهای محلی محدود است و این برای ما یک چالش بزرگ است.»
نیلم، یکی از هم‌کاران شبنم که در این مسیر هم‌راه او است، می‌گوید که از تلاش‌های شبنم به شدت الهام گرفته است. او می‌گوید: «من از دیدن تلاش شبنم الهام گرفتم. با وجود همه‌ی محدودیت‌ها، او هیچ‌وقت تسلیم نشد. حالا من هم در کنار او کار می‌کنم تا رویای مشترک ما برای ساختن یک برند زنانه که بیش‌تر ریشه در فرهنگ خودمان دارد، به حقیقت بپیوندد. ما باور داریم که حتا از یک گوشه کوچک هم می‌توان تغییری بزرگ آغاز کرد.»
نیلم هم‌چنان امیدوار است که موسسه‌های حمایتی به این پروژه کمک کنند و زمینه‌ی رشد بیش‌تر آن را فراهم کنند. او اضافه می‌کند: «این برند نه فقط یک فرصت اقتصادی است، بلکه یک گام مهم برای توانمندسازی زنان افغان و رشد صنایع خلاق بومی است.»
فرشته امیری، آگاه اقتصادی، با اشاره تجارت‌های کوچک و متوسط که از سوی زنام و دختران در سال‌های پسین راه‌اندازی شده است؛ می‌گوید که این تلاش‌ها در رشد صنایع‌دستی تاثیر چشم‌گیر و عمیقی دارد. به گفته‌ی امیر، کار زنان در بخش‌های مختلف سبب توان‌مندی آنان شده و بر رشد اقتصاد خانواده‌ها و افزایش توانایی خرید تاثیر دارد.
این آگاه اقتصادی با اشاره به کسب‌وکاری که از سوی شبنم عمری، راه‌اندزای شده، می‌گوید: «سرمایه‌گذاری بر روی ابتکاراتی چون شبنم نه تنها یک فرصت اقتصادی است؛ بلکه گامی مهم برای توانمندسازی زنان و رشد صنایع خلاق بومی است. طرح‌های شبنم نشان می‌دهند که زنان افغانستانی می‌توانند با کم‌ترین امکانات هم ارزش اقتصادی خلق کنند، به شرطی که حمایت شوند.»
فرشته به اهمیت حمایت از کارآفرینان زن در افغانستان اشاره می‌کند و بر این نکته تأکید دارد که این نوع سرمایه‌گذاری می‌تواند تحول بزرگی در عرصه اقتصادی و اجتماعی کشور ایجاد کند.
راحله بینش، فعال حقوق بشر، نیز معتقد است که فعالیت زنان و دختران در اجتماعی که به شدت در حال کوچک‌شدن برای زنان و دختران است، فراتر از یک کار و نمادی از مبارزه، مقاومت و ایستادگی این قشر در برابر چالش‌هاست.
خانم بینش، در بخشی از سخنانش با اشاره به وضعیت زنان و دختران در افغانستان می‌گوید: «کار شبنم فراتر از طراحی لباس است. این ایستادگی در برابر حذف زنان از جامعه است. او با هنر خود فریادی خاموش را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که زنان حتا در شرایط سرکوب می‌توانند خلاق باقی بمانند و تأثیر بگذارند. حمایت از شبنم، حمایت از حضور و حق بیان زنان است.»
بیش از چهار سال است که دختران افغانستانی، افزون بر سایر محدودیت‌ها، از حق تحصیل و کار محروم شده‌اند. اما در این مدت، شماری از آنان تلاش کرده که در دل سخت‌ترین شرایط به تلاش‌های‌شان برای خودکفایی ادامه دهند. در این بازه‌ی زمانی حضور آنان در بخش کارهای کوچک و متوسط چون کارگاه خیاطی شبنم عمری افزایش چشم‌گیری یافته است.
شبنم عمری اکنون در دل استودیوی کوچک خود، هم‌چنان با تمرکز و اشتیاق طرح‌های جدیدش را می‌دوزد. هر لباس که از دستانش بیرون می‌آید، نه تنها نشانه‌ای از مهارت و هنر است، بلکه گواهی است بر اراده‌ای محکم و قلبی سرشار از امید. او که روزی با دلی شکسته به جای دانش‌گاه به استودیو کوچکش پناه برد، امروز با هر دوخت، دنیای جدیدی از فرصت‌ها برای خود و دیگر زنان افغانستانی می‌سازد.
درست مانند نخ‌هایی که در کنار هم بافته می‌شوند تا لباسی زیبا خلق کنند، شبنم هم از تجربه‌ها و چالش‌های زندگی‌اش استفاده کرده تا تکه‌تکه رویاهایش را در دنیای واقعی بافته و به نمایش بگذارد. اکنون، در دل تاریکی که گاهی توسط شرایط سخت اطرافش رقم می‌خورد، او هنوز به خود و رویاهایش باور دارد. می‌گوید در نهایت، شاید روزی که لباس‌هایش بر روی صحنه‌های جهانی درخشش پیدا کنند، مردم دنیا بدانند که این طرح‌ها نه تنها هنر، بلکه داستانی از مقاومت، اراده و هویت فرهنگی یک دختر افغانستانی‌ست که هرگز تسلیم نشده است.
