خاموشی یک صدا در کابل؛ ناپدیدشدن زلاله هاشمی و موجی از نگرانی‌ها
آی‌نور سعیدپور
زلاله هاشمی، آوازخوان که پس از حاکمیت طالبان نیز در افغانستان مانده بود و هم‌راه با پسر و شوهرش در کابل زندگی می‌کرد، نزدیک به دو هفته پیش ناپدید شده است. این ناپدیدی با واکنش‌های گسترده در میان فعالان حقوق بشر، آوازخوانان و کاربران شبکه‌های اجتماعی به هم‌راه شده است. با این حال، سخن‌گوی فرماندهی امنیه‌ی طالبان در کابل، ناپدیدشدن این آواز خوان را رد کرده است.
زلاله هاشمی، خانمی که پس از شرکت در رقابت آوازخوانی «ستاره‌ی افغان»، در یکی از برنامه‌های تلویزیونی در کابل، مشهور شده و طرف‌داران زیادی داشت، خلاف همه‌ی هنرمندان دیگر در نزدیک به چهار سال گذشته در کابل زندگی می‌کرد.
پس از چهارسال خاموشی صدا و حضور این آوازخوان، روز گذشته، محسن هاشمی، همسر زلاله هاشمی با نشر ویدیویی از ناپدید شدن زلاله خبر داد.
آقای هاشمی در این ویدیوی کوتاه گفته که زلاله حدود دو هفته پیش هنگام رفتن به خانه‌ی یکی از اقارب خود ناپدید شده و تا اکنون هیچ اطلاعی از سرنوشتش در دست نیست.
محسن هاشمی، افزوده که تمامی تماس‌های تلفنی زلاله قطع شده و در این مدت تلاش‌های گسترده برای یافتن او بی‌نتیجه بوده است. او گفته که یک کودک چهار ساله‌ی بیمار نیز دارد که در نبود مادر، شرایط برای خانواده دشوارتر شده است.
انتشار این ویدیو و خبر ناپدیدشدن این آوازخوان در حاکمیت گروهی که حضور زنان در عرصه‌های عمومی را ممنوع کرده و حتا بلند صحبت‌کردن آنان را «عورت» عنوان کرده است؛ بار دیگر سبب موج از واکنش‌ها در میان فعالان حقوق بشر شده است.
چهره‌های سرشناس حوزه فرهنگ، سینما، آوازخوانان، فرهنگیان و کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز به این رویداد واکنش نشان داده‌اند.
آریانا سعید، آوازخوان معروف افغانستانی، با نشر پیامی در صفحه‌ی انستاگرامش نوشته که زلاله هاشمی «ربوده شده» است. خانم سعید، با ابراز نگرانی از وضعیت هاشمی، خواستار رسیدگی فوری و همه‌جانبه به این موضوع شده است.
این آوازخوان نوشته: «زلاله عزیز ما ربوده شده است! ما خواهان رسیدگی فوری، جدی و همه‌جانبه به این موضوع هستیم.»
او در بخشی از این پیام از نهادهای حقوق بشری و سازمان‌های بین‌المللی خواسته تا برای آزادی زلاله اقدام کنند.
صحرا کریمی، رییس بنیاد افغان فلم در جمهوری، نیز با لحنی تندی از وضعیت زنان در افغانستان انتقاد کرده است. کریمی افزوده که ناپدیدی زلاله هاشمی پس از دو هفته رسانه‌یی شده است.
خانم کریمی، در پیامی که در برگه‌ی اکس خود منتشر کرده نوشته است: «دختران ما در افغانستانِ امروز به حد بالایی افسردگی گرفته‌اند؛ ربوده می‌شوند، فروخته می‌شوند، و تنها تاوان دختر بودن‌شان را می‌دهند. دختر ما، زلاله هاشمی، شانزده روز است که مفقود شده؛ اما خبرش تازه رسانه‌ای می‌شود.»
به گفته‌ی کریمی، سیاست‌های طالبان سبب شده که دختران افغانستانی نه تنها خانه‌نشینی؛ بل به گفته‌ی او «هزارویک بلای» دیگر را نیز در خاموشی و سکوت تجربه می‌کند.
او در بخش از این پیام، به وضعیت پرآشوب جهان و درگیری‌های نظامی نیز، اشاره کرده و پرسیده که آیا در چنین وضعیتی کسی به وضعیت زنان و دختران افغانستانی نیز توجه می‌کنند؟
صحرا کریمی نوشته است: «در آشفته بازارِ جهان که در هر کوچ اش جنگی برپاست؛ کسی به تنهایی و ناچاری دختران در افغانستان آیا فکر می‌کند؟ آیا این خاموشی دختران در داخل افغانستان که صدادارتر از هر فریادی است خواب کسی را بر هم می زند؟».
با وجود نگرانی‌های گسترده، طالبان روایت دیگری از این رویداد ارائه داده‌اند. خالد زدران، سخن‌گوی فرماندهی امنیه طالبان در کابل، مدعی شده که بر اساس یافته‌های ابتدایی، زلاله هاشمی «به‌صورت داوطلبانه» منزل خود را ترک کرده است.
او در صحبتی با رسانه‌ها گفته که بررسی‌های این گروه نشان می‌دهد که «نشانه‌ای از استفاده زور یا اختطاف» دیده نمی‌شود.
زدران افزوده که بررسی‌های این گروه در مورد ناپدیدشدن زلاله هاشمی ادامه دارد.
این ناپدیدشدن در حالی رخ داده که طالبان پس از بازگشت به قدرت در اگست ۲۰۲۱، محدودیت‌های شدیدی را بر زندگی اجتماعی و فرهنگی زنان وضع کرده‌اند.
در نتیجه‌ی این سیاست‌ها زنان از آموزش، کار، سفر بدون محرم و نیز از حضور در عرصه‌های هنری، به‌ویژه موسیقی و آوازخوانی، منع شده‌اند. بسیاری از هنرمندان زن یا خانه‌نشین شده‌اند یا مجبور به ترک کشور گردیده‌اند.
فعالان حقوق بشر می‌گویند که ناپدیدشدن زلاله هاشمی، نمادی از وضعیت وخیم زنان هنرمند در افغانستان است؛ جایی که هنر زنانه دیگر نه تنها پذیرفته نمی‌شود؛ بلکه خطرساز هم شمرده می‌شود.
