روزی برای قاعدگی؛ چرا هنوز درباره‌ی پریود صحبت نمی‌شود؟
آی‌نور سعیدپور
بیش‌تر دختران، زمانی‌که برای نخستین‌بار قاعدگی را تجربه می‌کنند، هیچ‌گونه آگاهی در این زمینه ندارند؛ این ناآگاهی، تجربه‌ی آن را با ترس و اضطراب همراه می‌کند. از سوی دیگر، قاعدگی زنان و دختران در جامعه به عنوان یک تابو پنداشته می‌شود و صحبت‌کردن درباره‌ی آن ننگ و عیب تلقی می‌گردد.
در بسیاری از مناطق افغانستان، حتا در شهرهای بزرگ، دختران به خدمات بهداشتی و محصولات مرتبط با قاعدگی دست‌رسی ندارند.
در تقویم میلادی، ۲۸ ماه می به عنوان روز جهانی بهداشت قاعدگی نام‌گذاری شده است. هدف از نام‌گذاری این روز، افزایش آگاهی، مبارزه با باورهای نادرست، و شکستن تابوهای فرهنگی درباره‌ی قاعدگی است.
قاعدگی مجموعه‌ای از علایم جسمی، روحی و احساسی است که زنان و دختران، در صورت منظم‌بودن هورمون‌ها، ماهانه آن را تجربه می‌کنند. این تجربه برای هر فرد متفاوت است و معمولاً با درد، تغییرات خلقی، و نوسان‌های رفتاری همراه است.
سردرگمی، ترس و اضطراب؛ نخستین تجربه از قاعدگی
دختران پیش از آن‌که به سن بلوغ برسند و برای نخستین‌بار قاعدگی را تجربه کنند، هیچ گونه معلوماتی از سوی خانواده و مکان‌های آموزشی به آنان ارایه نمی‌شود. زمانی‌که برای نخستین‌بار پریود می‌شوند، ترس شدید و فشار روحی از آن را تجربه می‌کنند.
نازیه، زمانی‌که ۱۲ ساله بود برای اولین‌بار پریود شد. او، در آن زمان هیچ معلوماتی و آگاهی در این مورد نداشت. از این وضعیت شوکه شده و نمی‌داست که باید چه کاری انجام دهد. نازیه می‌گوید که پس از دیدن خون وحشت کرده بود. «خرد بودم که اولین دفعه مریض/پریود شدم. خیلی ترسیده بودم. نمی‌دانستم که چه کنم. در یک اتاق تاریک رفتم و اصلا نمی‌توانستم از جایم حرکت کنم.»
او با وجود که دانش‌آموز مکتب بود، در آن‌جا از سوی آموزگارانش در این مورد برایش آگاهی‌دهی صورت نگرفته بود. از سوی دیگر در خانه مادر و خواهر بزرگ‌تراش نیز این مساله پیش از پیش برای نگفته اند.
در افغانستان، قاعدگی زنان و دختران تابو پنداشته شده و در اجتماع، مکان‌های آموزشی و حتا در خانواده در مورد آن آگاهی‌دهی داده نمی‌شود. اکنون که دختران از مکان‌های آموزشی محروم و از جامعه نیز با محدودیت‌های طالبان حذف شده است؛ دست‌رسی به معلومات بسیار محدود شده است.
اکنون که طالبان قدرت را در دست دارد، هرنوع عمل‌کردی در زمینه‌ی آگاهی‌دهی در این مورد ناممکن است. در دولت جمهوری که پروژه‌های هنگفتی در زمینه‌ی حقوق زنان به مصرف می‌رسید، نیز در این زمینه‌ی کارهای موثری صورت نگرفت. در مکتب نیز به دختران در مورد بهداشت قاعدگی آموزش داده نمی‌شد.
ننگ و عیبت صحبت از قاعدگی
سنت‌های حاکم در افغانستان و بی‌سوادی مادران در خانواده‌ها باعث شده که هرنوع صحبتی در این زمینه عیب و ننگ پنداشته شود. در بسیاری از موردها، مادران به دختران‌شان گوش‌زد می‌کنند که این مساله را باید پنهان نگه‌دارند به‌ویژه از مردان خانواده.
عایشه، نیز زمانی‌که برای اولین‌بار پریود شده بود، از وضعیت پیشآمده خجالت زده بود و نمی‌دانست که چگونه این مساله را با مادرش در میان بگذارد. او، می‌گوید که خودش دختر بزرگ خانواده است و در این مورد باید با مادرش صحبت می‌کرد؛ اما بازهم این وضعیت برایش دشوار بود.
از سوی دیگر، عایشه افزون بر این‌که درد شدیدی دارد؛ باید این مساله را از مردان خانواده پنهان نگه‌دارد. او، باوجودی که پریود است؛ پدرش بارها او را مجبور به نماز خواندن کرده است. «در اوایل خیلی سخت بود. حتا وقت‌های شده بود که مردهای خانواده از جمله پدرم، مجبور می‌کرد که در صف جماعت ایستاه شوم.»
باوجود ناراحتی روانی و درد فزیکی ناشی از پریود؛ او هم‌چنان در جامعه و خانواده باید عادی برخورد می‌کرد و این موضوع را با هیچ کسی نمی‌تواند شریک کند. عایشه، می‌گوید که مادرش همواره برایش تاکید می‌کند در زمان پریود باید لباس‌های دراز بپوشد تا کسی نفهمد که او پریود است. به گفته‌ی عایشه در این زمان هیچ‌کسی به فکر دختران و زنان نیستند و فقط می‌خواهند که این مساله را ندیده گرفته و در مورد آن نباید صحبت شود.
چرا قاعدگی در افغانستان تابو است؟
باوجودی‌که قاعدگی یک امر طبیعی و عادی در بدن زنان است که هر ماه یک‌بار آنرا تجربه می‌کند و این وضعیت جز از زندگی عادی آنان محسوب می‌شود؛ اما در افغانستان هنوزهم تابو است و درمورد آن صحبت نمی‌شود.
راحله، بر این باور است که قاعدگی به دلیل بی‌سوادی زنان با گذشت زمان در افغانستان به تابو مبدل شده است. او، می‌گوید که حاکمیت مردسالاری و ترس مادر از مرد خانواده باعث شده که درمورد قاعدگی صحبت نشود.
او، می‌افزاید که فرهنگ‌های سنتی و هم‌چنان پنهان‌کاری در این مورد از سوی خود زنان و دختران باعث شده است که قاعدگی هم‌چنان در کشور تابو باقی بماند. راحله بر این بارو است که زنان نباید پریود را ننگ و عیب بدانند؛ بلکه در مورد آن با اعضای خانواده‌ی شان همواره صحبت کنند تا درک و احترام قرار گیرند. «از نظر من مقصر این‌که قاعدگی شرم و ننگ است، خود زنان و فرهنگ مردم افغانستان است.»
دست‌رسی نداشتن به لوازم بهداشتی در دوران قاعدگی
تابو بودن قاعدگی در افغانستان، باعث شده است که زنان و دختران نتوانند به لوازم بهداشتی دست‌رسی داشته باشند. در حالی‌که آنان از نظر مالی به مردان خانواده متکی اند و از سوی دیگر پریودشان را از پدر و برادر شان پنهان کنند، نمی‌تواند هزینه‌ی پدهای بهداشتی را تامین کند.
راحله، باوجودی‌که مادرش موزگار است و در خانواده‌ی باسواد و در یکی از بزرگ‌شهرهای افغانستان بزرگ شده؛ اما با آن‌هم تا چهار سال این مساله را حتا از مادرش پنهان کرده و به وی در این مورد صحبت نکرده است. این وضعیت باعث شده که او در این مدت به لوازم بهداشتی در زمان قاعدگی دست‌رسی نداشته باشد.
عایشه، سال‌های از پریود شدن‌اش خجالت‌زده بود و نمی‌توانست که از دواخانه برایش پد بهداشتی خریداری کنند. وی، می‌گوید که در دواخانه‌ها نیز پدهای بهداشتی را در داخل پلاستیک‌های سیاه می‌گذارند که مبادا کسی متوجه‌ی آن شود.
این در حالی‌ست که در بسیاری از ولایت‌ها و ولسوالی‌های دور دست افغانستان، زنان و دختران به لوازم بهداشتی در زمان قاعدگی دست‌رسی ندارند. آنان برای جلوگیری از پخش شدن خون، از تکه استفاده می‌کنند که بهداشتی نیست.
تلاش برای عادی‌سازی قاعدگی
فروغ، بر این باور است که پریود شدن دختران نشان دهندهی صحت‌مندی و سلامتی آنان است و نباید به‌خاطر چنین امر عادی آنان شرم کنند.
او، تاکید دارند که زنان بادی خودشان در این مورد صحبت کرده و برای عادی‌سازی آن در خانواده و جامعه تلاش کنند. به باور فروغ، در وضعیت که زنان خود از وضعیت شان ننگ داشته باشند، نباید انتظار داشت که مردان به وضعیت پیشآمده برای آنان احترام بگذارند.
عایشه، نیز می‌گوید که خودش قربانی ناآگاهی از پریود بوده و برای مدت طولانی آنرا از مردان خانواده پنهان کرده و برایش پدهای بهداشتی را نیز در خفا خرید کرده است. زمانی‌که خواهرانش بزرگ شده و در آستانه‌ی بلوغ قرار گرفتند، وی با آنان صحبت کرده و از پیش آنان را آگاه کرده است.
از سوی دیگر، ائ اکنون با پدر و برادرانش نیز، در این مورد به‌گونه‌ی عادی صحبت می‌کند و دیگر نمی‌خواهد که کسی وی و یا خواهرهایش را مجبور به نماز خواندن و یا روزه‌گرفتن کنند.
