۱.۵ میلیون دختر به دور از مکتب؛ چگونه آموزش در افغانستان به بن‌بست رسیده است؟

بخش افغانستان دفتر هماهنگ کننده‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل متحد (اوچا)، گفته است که سیاست‌های محدودکننده‌ی طالبان بر آموزش دختران، فقر و توسعه‌ی نیافتگی سبب شده که دست‌رسی به آموزش هم‌چنان یک چالش اساسی در این کشور باشد.

اوچا، با نشر گزارشی نوشته که محدودیت‌های طالبان در بخش آموزش سبب شده که یک میلیون و ۵۰۰ هزار دختر برای چهارمین سال متوالی از آموزش محروم بماند.

این نهاد سازمان ملل متحد، از پیامدهای زیان‌بار ممنوعیت آموزش دختران هشدار داده و گفته که این محرومیت، دختران را در معرض خطر بی‌سوادی، کار کودک، ازدواج زودهنگام، خشونت مبتنی بر جنسیت و راه‌کارهای منفی مقابله‌ای قرار داده است. اوچا افزوده که ممنوعیت آموزش‌های بالاتر از صنف ششم سبب شده که دشواری‌های زنان افغانستانی در سراسر کشور بیش‌تر شود.

سایه‌ی فقر بر آموزش
دفتر هماهنگ کننده‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل متحد، در بخشی از این گزارش گفته که فقر نیز سایه‌ی سنگینی بر آموزش گسترده و هم‌‎چنان یکی از مانع‌های بزرگ بر آموزش است. به گفته‌ی اوچا، ناداری سبب شده که بسیاری از خانواده‌ها آموزش فرزندان شان را از اولویت‌های شان حذف کنند.

ارزیابی این نهاد نشان می‌دهد که در سال گذشته‌ی میلادی، ۱۱ درصد خانواده‌ها گفته‌اند که به‌دلیل مشکل‌های مالی، آموزش را از اولویت خارج کرده‌اند.

هم‌چنان بازگشت هزاران مهاجر از ایران و پاکستان نیز سبب شده که بسیاری کودکان از دست‌رسی به آموزش محروم بماند.

یافته‌های اوچا نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴، تنها ۲۰ درصد از حدود ۱۸۲ هزار کودک بازگشتی در سن مکتب، توانستند به آموزش دست‌رسی پیدا کنند؛ عمدتاً به دلیل مشکل‌های اسنادی، دشواری‌های مالی، موانع زبانی، تفاوت‌های فرهنگی و کم‌بود مکتب، فضاهای آموزشی و مواد درسی در مناطق بازگشت سبب محرومیت دختران از آموزش شده است.

اکنون که ایران و پاکستان اخراج اجباری مهاجران افغانستانی را تشدید کرده است، اوچا گفته که شمار کودکان بازمانده از آموزش در سال ۲۰۲۵ افزایش یابد

محدودیت‌های طالبان در حوزه‌ی آموزش
در حالی که این گروه، پس از به قدرت رسیدن در نخستین اقدام‌های شان آموزش دختران را نشانه گرفته و آنان را از رفتن به مکتب و دانشگاه محروم کردند، این دستورها سپس شامل آموزش آنان در همه‌ی بخش‌ها شد.

در دسامبر ۲۰۲۴، وزارت صحت عامه‌ی طالبان ممنوعیت حضور زنان در مؤسسه‌های پزشکی دولتی و خصوصی را اعلام کرد؛ حوزه‌ای که پس از ممنوعیت تحصیلات عالی در دسامبر ۲۰۲۲، تنها جایی بود که زنان هنوز می‌توانستند در سطح دانشگاهی ادامه تحصیل دهند.

اوچا گفته که دستور شفاهی طالبان در جون ۲۰۲۳ برای انتقال صنوف آموزش مبتنی بر جامعه از سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی به نهادهای غیردولتی داخلی و در نهایت به ریاست‌های معارف ولایتی، چالش‌های جدیدی ایجاد کرده است.

در گزارش آمده این دستور، دسترسی به آموزش را به‌طور چشم‌گیری کاهش داده، به‌طوری که تا دسامبر ۲۰۲۴، تنها هزار ۳۱۵ صنف از مجموع چهار هزار ۳۳۲ صنف منتقل‌شده فعال باقی مانده‌اند. در نتیجه، نزدیک به ۵۲ هزار کودک – که بیش‌تر آنان دختر هستند – از مکتب بازمانده‌اند.

دفتر هماهنگ کننده‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل متحد تاکید کرده که برای بهبود نظام آموزشی افغانستان باید اقدام‌های کافی و عملی روی دست گرفته شود.

این نهاد افزوده که تأمین بودجه‌ی بیش‌تر، مداخله‌های سیاسی و حمایت‌های بین‌المللی برای نجات آموزش در افغانستان بسیار ضروری است. اوچا هشدار داده که بدون اقدام فوری، یک نسل کامل در معرض فراموشی قرار می‌گیرد و پیامدهای فاجعه‌باری برای آینده‌ی این کشور خواهد داشت.