اتحاد فعالان حقوق بشر: محرومیت دختران از آموزش جنایت علیه بشریت است
آی‌نور سعیدپور
هم‌زمان با فرارسیدن روز جهانی دانش‌جو، اتحاد فعالان حقوق بشر با نشر بیانیه‌ای هشدار داده است که سیاست طالبان در محروم‌سازی زنان و دختران از آموزش، یکی از بی‌سابقه‌ترین و سازمان‌یافته‌ترین حمله‌ها به حق تحصیل در جهان معاصر است.
این نهاد تأکید کرده محرومیت دختران از آموزش بخشی از یک پروژه‌ی هدف‌مند برای نابودی آگاهی، هویت و ظرفیت فکری نسل آینده‌ی افغانستان است؛ پروژه‌ای که در چهارچوب حقوق بین‌الملل می‌تواند «مصداق نسل‌کشی فرهنگی، آپارتاید جنسیتی و جنایت علیه بشریت» دانسته شود.
در این بیانیه آمده که طالبان در بیش از چهار سال گذشته با بستن دروازه دانش‌گاه‌ها به‌روی دختران، محروم‌کردن آنان از آموزش متوسطه و عالی، حذف رشته‌های علمی، سانسور علوم مدرن و برکناری استادان مستقل، عملاً نظام آموزشی افغانستان را به یک ساختار ایدئولوژیک وابسته به دیدگاه‌های افراطی تبدیل کرده‌اند.
اتحاد فعالان حقوق بشر، افزوده که محدودیت‌های آموزشی بر زنان یک روند پراکنده و تصادفی نیست؛ بلکه یک سیاست سازمان‌یافته و هدف‌مند است که بر کنترل اجتماعی و حاشیه‌نشینی زنان استوار است. فعالان حقوق بشر می‌گویند که طالبان با حذف زنان از آموزش، تلاش می‌کنند نیمی از جامعه را از مشارکت اقتصادی، اجتماعی و فکری محروم سازند و آنان را به نقش‌های تحمیلی و کاملاً وابسته محدود کنند.
در بخشی از بیانیه آمده که رفتار طالبان نسبت به زنان و دختران مصداق روشن «نسل‌کشی فرهنگی» است. این اصطلاح در ادبیات حقوق بین‌الملل به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن یک گروه حاکم در تلاش است هویت، فرهنگ، زبان، آگاهی و ظرفیت فکری یک جامعه را به‌صورت سیستماتیک نابود کند. اتحاد فعالان حقوق بشر، می‌گوید طالبان با حذف نسلی دختران از نظام آموزشی، تحمیل یک نظام آموزشی افراطی، سانسور برنامه‌های درسی و پاک‌سازی دانش‌گاه‌ها از استادان مستقل، عملاً در حال اجرای پروژه‌ای برای ریشه‌کن‌کردن آگاهی و تفکر آزاد در افغانستان هستند.
این فعالان تاکید دارند که سیاست‌های طالبان در برابر زنان و دختران باید به‌عنوان «آپارتاید جنسیتی» تعریف شود. فعالان با استناد به کنوانسیون منع آپارتاید افزوده که ساختار قدرت طالبان تمامی شرایط یک نظام مبتنی بر تفکیک و تبعیض را تکمیل می‌کند. آنان افزوده که محرومیت میلیون‌ها زن از حق آموزش، کار و مشارکت اجتماعی، بنا به این تحلیل، نمونه آشکار آپارتاید جنسیتی است.
اتحاد فعالان حقوق بشر، هم‌چنان تأکید کرده است که اقدام‌های طالبان می‌تواند تحت عنوان «جنایت علیه بشریت» نیز بررسی شود. آنان به استناد اساس‌نامه‌ی رم دیوان کیفری بین‌المللی، گفته که هرگونه محروم‌سازی گسترده و سازمان‌یافته یک گروه از حقوق اساسی، از جمله آموزش، اگر بر بنیاد جنسیت، قومیت یا عقیده انجام شود، مصداق جنایت علیه بشریت است.
اتحاد فعالان حقوق بشر از جامعه جهانی، سازمان ملل، نهادهای بین‌المللی آموزشی و دانش‌گاه‌های جهان خواسته است که سرکوب زنان در افغانستان را «نسل‌کشی فرهنگی و آپارتاید جنسیتی» به رسمیت بشناسند و برای کشاندن طالبان به دادگاه‌های بین‌المللی اقدام عملی انجام دهند. آنان تأکید می‌کنند که آینده‌ی افغانستان بدون آموزش زنان ممکن نیست و سکوت جهانی در برابر «سیستماتیک‌ترین سرکوب آموزشی عصر حاضر» زمینه را برای گسترش این بحران فراهم می‌کند.
طالبان زمانی که در اگست ۲۰۲۱، قدرت را به دست گرفت، آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را تا امر «ثانی» ممنوع کرد. با گذشت بیش از چهار سال، نه تنها که این ممنوعیت لغو نشده؛ بل محدودیت‌ها بر زنان و دختران در بخش‌های مختلف گسترش یافته است.
