جنگ، فقر و طالبان؛ تشدید بحران سلامت روان 

صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد اعلام کرده است که بیش از ۲۴ درصد کودکان افغانستانی بین ۵ تا ۱۷ سال اضطراب را تجربه می‌کنند که این میزان ۱۰ برابر بیش‌تر از حالت میانگین جهانی‌ست. به گفته‌ی یونیسف ممنوعیت آموزشی دختران بحران سلامت روان را در میان کودکان تشدید کرده است. محدودیت‌های روزافزون طالبان، باعث شده که دختران نوجوان دورنمایی واضح از آینده‌ی شان نداشته باشند. این وضعیت بیش‌تر آنان را دچار ترس و اضطراب کرده است. 

یونیسف، امروز (دو شنبه، ۱۸ سرطان) با نشر گزارشی گفته است که کودکان در افغانستان با نگرانی‌های شدید سلامت‌روان روبه‌رو استند. 

بر اساس گزارش یونیسف، ۱۵ درصد کودکان افغانستانی افسردگی را تجربه می‌کنند. 

یونیسف افزوده که جنگ‌های طولانی مدت، مهاجرت و آواره‌گی خانواده‌ها، بلاهای طبیعی دوام‌دار، سطح بالای فقر و خطرهای آسیب ناشی از مهمات منفجر ناشده؛ بحران سلامت روان را تشدید کرده است. 

ممنوعیت آموزش دختران و تشدید بحران سلامت روان 

در نزدیک به سه سال گذشته و بیش یک هزار روز درسی دروازه‌های نهادهای آموزشی هم‌چنان به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم بسته مانده‌است. به گفته‌ی یونیسف محدودیت‌های آموزشی دختران یکی ازعامل‌های‌ست که بحران سلامت روان را در میان کودکان تشدید کرده است.

دختران نوجوان به‌دلیل ممنوعیت آموزشی نسبت به آینده‌ی شان نگران استند. دوام محدودیت‌ها و تشدید آنان باعث شده که دختران دورنمایی واضح از آینده‌ی آموزشی و کاری شان نداشته باشند. از سوی دیگر محدودیت‌های موجود دست‌رسی دختران را به خدمات و مراقبت‌های بهداشتی نیز به شدت محدود کرده‌اند. 

پس از محدودیت‌های آموزشی  بیش‌تر دختران خانه‌نشین شده و مکان‌های که آنان می‌تواستند در آن‌جا تبادل نظر کرده و با دختران دیگر، آموزگاران و مشاوران شان گفت‌وگو کنند؛ نیز از آنان سلب شده است. خانه‌نشینی هم‌چنان باعث تشدید خشونت‌های فزیکی و کلامی در برابر دختران شده است. هرچند که زنان و دختران افغانستانی از دهه‌ها به‌این‌سو درگیر خشونت‌های خانوادگی و اجتماعی استند. 

بنفشه زاهدی، دانش‌آموز صنف ششم که از سه سال به این‌سو از آموزش باز مانده و اکنون پانزده ساله است. به گفته‌ی خودش امسال باید صنف نهم می‌بود؛ اما سه سال گذشته را در کنج خانه سپری کرده است. 

بنفشه می‌گوید که هم‌زمان با ممنوعیت آموزشی رویاها و هدف‌هایش را نیز “برباد” رفته می‌بیند. او دوست داشت که در آینده معلم شود؛ ولی اکنون به‌دلیل محدودیت‌های طالبان نمی‌تواند به این رویای خود دست یابد. بنفشه می‌گوید که به‌دلیل فرمان ممنوعیت آموزشی و خانه‌نشینی به افسردگی دچار شده است. این دانش‌آموز با ابراز نگرانی می‌افزاید که با ادامه‌ی وضعیت کنونی آنان نیز مانند مادران شان بی‌سواد می‌مانند. 

این دانش‌آموز می‌گوید که در این سه سال مدام در مورد آینده‌اش نگران است و از بی‌سوادی ترس دارد. به گفته‌ی بنفشه بعضی روزها به مکتب‌اش می‌رود و آرزو می‌کند که به او دوباره اجازه داد شود که در صنف‌های درسی‌اش شرکت کند. “گاهی که خیلی دل‌تنگ میشم، باز مکتب می‌روم. آرزو می‌کنم که بازهم مکتب بیایم و با صنفی‌های خود درس بخوانم، امتحان داشته باشم.” 

این در حالی‌ست که در ولایت‌های سردسیر امتحان‌های چهارونیم ماهه‌‌ی سال آموزشی ۱۴۰۳ برای سومین سال پی‌درپی بدون دختران بالاتر از صنف ششم آغاز شده است. 

در همین حال برخی از فعالان حقوق زن با اشاره به سیاست‌های طالبان تاکید دارند که وضعیت حقوق بشری در این کشور “اسف‌ناک” است. 

مریم معروف آروین، فعال حقوق زن آموزش را ابتدایی‌ترین حق شهروندی، انسانی و اسلامی عنوان کرده و می‌افزاید که طالبان به‌گونه‌ی “هدف‌مندانه و سیستماتیک” دروازه‌های مکتب و دانش‌گاه‌ها را به‌روی دختران مسدود کرده است. به گفته‌ی این فعال حقوق زن، طالبان برای به‌رسمیت‌شناخته شدن بین‌المللی از حقوق زنان استفاده‌ی ابزاری می‌کند. 

خانم آروین هم‌چنان از دوام این محدودیت‌ها در سایه‌ی سکوت مردم افغانستان و جامعه‌ی جهانی هشدار داده و می‌گوید که این وضعیت “به شدت” بر آینده‌ی افغانستان تاثیر منفی‌ می‌گذارد. “هدف‌مندانه معارف افغانستان را متاسفانه هدف گرفته، جامعه‌ی جهانی و مردم افغانستان این رفتار طالبان را تنها نظاره‌گر استند”. 

مریم معروف می‌افزاید که محدودیت‌های طالبان بر دختران به‌ویژه بسته بودن مکتب‌ها باعث شده است که دختران به بیماری روانی، افسردگی، ترس و اضطراب نسبت به آینده‌ی شان دچار شوند. به گفته‌ی این فعال حقوق زن، محدودیت‌های موجود، دختران را در معرض ازدواج‌های اجباری و زودهنگام، فرار از منزل و خودکشی قرار داده است. 

این فعال حقوق زن می‌گوید که در یک هفته‌ی گذشته دست‌کم سه دختر از ازدواج اجباری و زودهنگام شان به وی اطلاع داده‌اند. 

گفتنی‌ست که یونیسف برای حمایت از کودکان در سراسر افغانستان بیش از ۷۵۰ فضای “دوست‌دار کودک” را به‌گونه‌ی جداگانه برای دختران و پسران ایجاد کرده است. به گفته‌ی این نهاد، فضاهای مورد حمایت شان به کودکان به‌ویژه دختران کمک می‌کند که در مورد چالش‌ها، نگرانی‌ها، ترس و اضطراب شان صحبت کنند. 

صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد در سال گذشته به بیش از چهار میلیون کودک در سراسر کشور حمایت‌ها و مراقبت‌های سلامت روانی ارایه کرده است. 

در بخشی از این گزارش یونیسف گفته است که با کم‌بود مشاوران، ارایه‌دهندگان سلامت‌روان، روان‌شناسان و مددکاران اجتماعی را در افغانستان روبه‌رو است.

این نهاد تلاش دارد که برای ارایه مراقبت‌های روانی به کودکان، مشاوران و کارمندان را آموزش وآگاهی‌ ‌دهد. یونیسف از سال ۲۰۲۳، نزدیک به سه هزار مددکار اجتماعی را آموزش داده که ۵۰ درصد آنان زنان بوده‌اند. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل افزوده که در سال ۲۰۲۴ به ۳.۶ میلیون کودک دیگر نیز مراقبت‌ها و خدمات سلامت روان را ارایه کند. 

گفتنی‌ست که پیش‌تر بخش زنان سازمان ملل متحد گزارش داده بود که میزان اضطراب، انزوا و افسردگی در میان زنان افغانستانی افزایش یافته و وضعیت سلامت روان آنان رو به وخامت است.