«در بدل گوسفندان خود دخترکم را طلب کردند.»

از سال‌ها به این‌سو پدیده‌‌ی ازدواج اجباری، بد دادن و ازدواج زودهنگام با زندگی دختران افغانستانی عجین بوده است. در تازه‌ترین مورد، یونیسف ناوقت روز جمعه (۲۱ عقرب)، در بیانیه‌ای گفت که گزارش‌های را دریافت کرده که برخی خانواده‌ها در افغانستان، به خاطر دریافت جهیزیه، دختران ۲۰ روزه‌ی شان را برای ازدواج در آینده پیشنهاد می‌کنند.

بر اساس تخمین صندون وجهی سازمان ملل متحد، ۲۸ درصد زنان ۱۵ تا ۴۹ ساله در افغانستان، قبل از سن ۱۸سالگی ازدواج کرده‌اند.

براساس ماده 71 قانون مدنی افغانستان، حداقل سن ازدواج برای دختران 16سال و برای پسران 18 تغیین شده است.

یکی از رسوم برای ازدواج دختران که در آن دختران به اجبار به ازدواج داده می‌شوند، بد دادن است. بد دادن معمولأ توسط شورا، جرگه و ریش سفیدان قومی تطبیق می‌شود و زمانی صورت می‌گیرد که یک مرد یک مرد از خانواده‌ای را به قتل رسانده یا یک جرم بزرگ را در حق کسی انجام داده باشد. به همین دلیل برای جلوگیری از قتل‌های دیگر، دختران خانواده خود را به عقد نکاح مقتول در می‌آورند.

در این گزارش ماجرای زندگی دخترانی را روایت می‌کنیم که قربانی فروش و رسم بد دادن شده اند.

با دستان کوچک و انگشتان باریک‌ به جای ریسمان گهوارۀ عروسک‌، ریسمان گهوارۀ دخترش را به دست دارد. می‌گوید که برای بازی کودکانه‌­اش که فرصت آن ­را نیافت، دل‌تنگ است. اما سرش مراقبت از دومین فرزندش گرم است.

صبریه (نام مستعار) تنها ۹ سال داشت که مجبور به ازدواج شد. او می­‌گوید، او را به پسر مامایش به بدل داده اند. حاصل این ازدواج برای صبریه تنها دو فرزند درسن کم نیست.

او که اندام کوچکی دارد می­‌گوید، دلیل توقف رشد جسمانی‌اش ازدواج زودهنگام و بار داری پیش از وقت است. صبریه اکنون مادر دو فرزند است؛ اما بارداری را سه بار تجربه کرده است. فرزند اول صبریه به دلیل سن کم و ازدواج پیش از وقت او هنگام زایمان مرده است.

صبریه اکنون با همسر و فرزندانش دریکی ازحومه‌­های شهر هرات زندگی می­‌کند. او می­‌گوید: «در دو زایمان بعدی دردهای زیادی را کشیده است.»

دختران زیادی هستند که کودکی‌شان به قمارزده شده و تن به ازدواج اجباری داده‌اند.

نامش نغمه و پانزده ساله است. او به مردی شصت ساله به بد داده شده است و‌ سه سال از ازدواجش می‌گذرد. بستگان نغمه می‌گویند او از سوی پدرش هنگامی که دوازده ساله به بد داد شد.

نغمه با خانواده‌اش در حومه‌ی شهر هرات در خیمه زندگی می‌کردند. مادر نغمه می‌گوید فقر و تنگ‌دستی از گذشته‌ها دامن‌گیر شان بوده است.

این زن داستان بد دادن دخترش را این‌گوینه روایت می‌کند؛ می‌گوید شوهرش چوپان بود و گله‌ای از گوسفندان مردم را در بدل معاش کم نگهداری می‌کرد.

او می‌افزاید: «شوهرم یک روز در چراگاه توسط دزدان گرفتار و شکنجه شد. گوسفندان را از او گرفتند. صاحب گوسفندان برای دریافت خسارت دختر مان را طلب کرد. ما هم مجبور شدیم نغمه را بدهیم.»

این مادر می‌گوید: «دخترم کم‌طالع بود، به جای گوسفندان خود او را از ما طلب کردند.»

اکنون سه سال ازدواج نغمه می‌گذرد و مادر یک فرزند شده است.

دردو دهه‌ی پسین، شرایط زندگی برای زنان در افغانستان تا حدودی بهتر شده است. از تصویب قوانین ویژه تا دسترسی بیشتر زنان و دختران به آموزش‌های عالی. اما با روی کار آمدن دوباره‌ی طالبان در افغانستان، بسیاری نهادهای مدافع حقوق بشر، افغانستان را بدترین مکان برای زنان و کودکان می‌دانند.

به تازگی سی‌ان‌ان، در گزارشی از فروش دختری ۹ساله به مردی ۵۵ ساله در ولایت بادغیس خبر داده است.

این دختر پروانه نام‌‌ دارد و خانواده‌اش او‌‌ را در بدل بیش از دو صد هزار افغانی فروخته‌ اند.

مردی که با پروانه ۴۶ سال تفاوت سنی دارد می‌گوید: «پروانه ارزان و پدرش بسیار فقیر بود.».

پروانه پیش از این معامله تلاش کرد نظر پدر و مادرش را تغییر دهد، اما التماس او تاثیری نداشت. او گفته بود می‌خواهد درس بخواند.

ماجرای زندگی صبریه، نغمه و پروانه نمونه‌ای از زندگی هزاران دختری است که در افغانستان زندگی می‌کنند.

براساس اعلام سازمان ملل دختران ۱۰ تا ۱۴ ساله پنج بار بیشتر از زنان ۲۰ تا ۲۴ ساله در معرض خطر مرگ ناشی از بارداری و وضع حمل قرار دارند.

ملکه پیغام پزشک زنان و زایمان نیز می‌گوید؛ دوران نوجوانی برای دختران و پسران دوران رشد و تکامل اعضای بدن به ویژه اعضای تناسلی است و زمانی که دختر قبل از سن هژده سالگی ازدواج می‌کند، اعضای تناسلی آن به رشد کامل نرسیده و این مسئله خطرات زیادی را برای دختران به وجود می‌آورد.

خانم پیغام می‌افزاید؛ ازدواج دختران زیرسن قانونی سبب به وجود آمدن بیماری‌های مقاربتی زیادی می‌شود، ناتوانی در کنترل ادرار از جمله مشکلاتی است که پس از زایمان نزد این زنان به وجود می‌آید.

وی هم چنان افزود؛ این زنان زمانی که مادر می‌شوند کودک آن‌ها نیز به دلیل کوچکی رحم رشد نمی‌کند و ولادت‌های غیر طبیعی و قبل از وقت از جمله پیامدهای ازدواج زیر سن است.

با باور این پزشک زنان و زایمان، عدم توانایی در کنترل ادرار از مشکلاتی است که ناشی از بارداری و زایمان زیرسن است و این مشکل تا حدی برای این زنان آزار دهنده است که بسیاری از آن‌ها مرگ را ترجیح می‌دهند.

با این حال فعالان حقوق زن، برنامه‌های آگاهی‌دهی در مورد پی­آمدهای منفی ازدواج زیر سن را کارآمد می‌دانند.

عطیه الهی، فعال حقوق زن، می‌گوید: «برنامه‌های آگاهی‌دهی در مورد اضرار ازدواج زیر سن می‌‌تواند بر کاهش ازدواج‌های زیر سن تاثیرگذار باشد؛ این برنامه‌ها معمولا به صورت یکسان در سطح شهر و ولسوالی‌ها برگزارشود.»

همچنان یونیسف آموزش کودکان در مکتب‌ها را، بهترین گزینه برای جلوگیری از ازدواج کودکان در افغانستان عنوان کرده و اما هشدار داده است که با بسته بودن مکتب‌ها در افغانستان و اجازه ندادن دختران به آموزش، ممکن ازدواج کودکان زیر سن ۱۸ در این کشور افزایش یابد.

صندوق وجهی ملل متحد برای کودکان نیز گفته است که برای جلوگیری از ازدواج کودکان در افغانستان برنامه‌های تازۀ را روی دست دارد. این سازمان گفته است که برای نیازمندان و خانواده‌های نادار در افغانستان پول نقد کمک می‌کند تا از کار شاق کودکان و ازدواج آنان در این کشور جلوگیری شود.

یونیسف همچنان از طالبان خواسته است که هرچه زودتر دروازه‌های مکتب‌ها را به روی دختران در این کشور باز کرده و برای آموزگاران زن نیز اجازه دهند تا آنان دوباره به کار شان برگردند.

گزارش‌گر: ضیاگل عظیمی