کمرویی؛ عوامل و راه حل‌های درمانی

نگارنده: فریبا سلمان روانشناس

 همه‌مان با افرادی روبرو شده‌ایم که به راحتی با افراد دیگر در تماس می‌شوند. این اشخاص، به راحتی نظرات خود را با دیگران شریک می‌سازند و با این کار نه تنها تجربیات خود را به دیگران منتقل می‌کنند، بلکه موضوعات تازه‌ای را از دیگران می‌آموزند.

 به طور کلی به چنین افرادی «اجتماعی» می‌گوییم که از روحیه بالایی برخوردار هستند. از سوی دیگر، افرادی را هم در چهار طرف خود دیده‌ایم که با وجود توانمندی و استعدادهای زیاد، نمی‌توانند با اطرافیان خود ارتباط برقرار کنند. این دسته را ما معمول «کمرو» می‌نامیم.

 کمرویی یک مشکل اساسی در بین بسیاری از افراد، بویژه دختران می‌باشد. این مشکل در جامعه افغانستان بسیار به چشم می‌خورد، به باور روانشناسان، «کمرو» به کسی اطلاق می‌شود که فاقد جرات باشد.

 افراد کمرو از مردم می‌ترسند و در برخوردهای اجتماعی خود به راحتی خجالت می‌کشند. کمرویی تبعات بد روحی و روانی را به افراد به بار می‌آورد. افسردگی، اضطراب و احساس تنهایی را می‌توان بعضی از اثرات این معضل بر شمرد.

به لحاظ روان شناسی، عوامل مختلفی باعث ایجاد کمرویی می‌گردد. وراثت می‌تواند یکی از عوامل کمرویی باشد، بسیاری از پدر و مادر‌ها، به دلایل مختلفی کمرو هستند و این ویژگی را به فرزندان خود از طریق وراثت انتقال می‌دهند.

 اما باید در نظر داشت که نباید وراثت را تنها عامل این مشکل دانست بلکه مهمتر از آن، این محیط زندگی است که در دوران کودکی و پس از آن باعث ایجاد کمرویی در افراد، بویژه دختران می‌گردد. شاید خانواده‌های زیادی را دیده باشیم، بویژه در افغانستان، که محیط خفقان آوری را برای فرزندان شان درست می‌کنند.

 آنها به راحتی به فرزندان شان اجازه نمی‌دهند که نظر خود را در مورد یک موضوع مطرح کنند و یا بطور کلی نظری دهند. این امر بیشتر از وراثت باعث ایجاد کمرویی در افراد می‌گردد. مقایسه خود با دیگران را می‌توان یکی دیگر از عوامل کمرویی دانست. افراد بسیاری‌اند که خود را با دیگران مقایسه می‌کنند.

 زیبایی، سلیقه، پوشیدن لباس، ظاهر، استعداد، وضعیت اقتصادی، علمی، فرهنگی و اجتماعی، همه مواردی است که بسیاری خود را بر اساس آن با دیگران مقایسه می‌کنند. مقایسه کردن خود با دیگران به طور کلی بد نیست، اما زمانی که باعث شود واقعیت‌ها را دست دهید، می‌تواند باعث کمرویی گردد. همه می‌دانیم که هیچ وقت انسان همه ویژگی‌ها و امتیازات زندگی را ممکن است در اختیار نداشته باشد.

 شاید یکی از زیبایی برخوردار باشد، اما از لحاظ اجتماعی مشکل داشته باشد، یا پشتکار لازم را برای بدست آوردن اهداف خود نداشته باشد. و مثال‌هایی از این دست. در بسیاری از موارد، مقایسه کردن خود با دیگران باعث می‌شود که تنها به نقاط ضعف خود توجه کنیم و نقاط قوت خود را نادیده بگیریم. همه اینها می‌تواند باعث احساس کمرویی گردد. خود کوچک بینی نیز از عوامل دیگر کمرویی می‌باشد. در فضای مکتب و دانشگاه و حتی فضای کاری، بسیاری هستند که خود را از دیگران کمتر می‌بینند. خود کوچک بینی ریشه در دیدن ظاهر زندگی آدم ها دارد. انسان‌ها از جزییات زندگی اطراف خود ممکن است به طور کلی آگاه نباشند و همین امر باعث پیش داوری‌های مان در مورد زندگی مردم دیگر می‌گردد.

ما وقتی تنها جنبه‌های خوب زندگی دیگران را ببینیم و در مقایسه با زندگی خود، احساس خود کوچک بینی کنیم، این امر منتج به کمرویی می‌شود. اینکه ظاهر خود را از دیگران زشت‌تر ببینیم، اطلاعات خود را در سطحی پایین‌تر بیابیم و لذت بردن از زندگی خود را کمتر از آنی بدانیم که دیگران می‌برند، اگر درست مدیریت نشود، می‌تواند باعث بروز خود کوچک بینی و در نتیجه کمرویی گردد.

 تمسخر از جانب دیگران را می‌توان از عوامل دیگر کمرویی دانست. فرض کنید یک معلم سر صنف یک سوال ذهنی می‌پرسد، یکی از شاگردان می‌خواهد پاسخ بگوید، اما با خود می‌اندیشد که ممکن است پاسخ او درست نباشد. او با خود می‌اندیشد که اگر پاسخ من درست نباشد، ممکن است دیگران من را مسخره کنند. حال آنکه این احتمال هم وجود دارد که پاسخ او درست باشد. همین ترس از روبرو شدن با تمسخر دیگران باعث می‌شود که او پاسخی را که در ذهن دارد، به معلم خود نگوید.

 با تکرار این کار، او از آمیخته شدن با زندگی اجتماعی دور می‌شود و به مرور کمرویی همه تصمیم گیری‌های او را در بر می‌گیرد. برای از بین بردن مشکل کمرویی، راهکاری‌های زیادی وجود دارد. یکی از این راه حل ها، افزایش روابط اجتماعی و پذیرش افراد می‌باشد. یک شخص کمرو باید تلاش کند تا با مردم بیشتری در تماس شود. از حلقه تنگ و کوچک دوستان هم فکرش بیرون بیاید و با افراد دیگر که طرز تفکر متفاوت‌تری دارند، ارتباط برقرار کند.

 این کار در قدم‌های نخست کمی سخت می‌باشد، اما با تکرار آن کمک زیادی به از بین بردن کمرویی می‌کند. داشتن دید مثبت نسبت به دیگران نیز کمک زیادی به از بین بردن کمرویی می‌کند. باید پیش داوری‌ها را نسبت به افراد از بین برد. این که کسی بگوید «من با دیدن یک شخص، در همان نگاه اول او را می‌شناسم» چیزی بیش از پیش داوری نیست. بسیاری از ما پیش داوری‌های مان آمیخته با دید منفی نسبت به افراد دیگر می‌باشد. باید این عینک بدبینی خود را در قدم نخست از چشم خود بکشیم. آراستن ظاهر و داشتن سلیقه مناسب نیز کمک زیادی به مقابله با کمرویی می‌کند. ظاهر انسان‌ها در قدم نخست، مهمترین عامل برداشت دیگران از او می‌باشد. اگر به یک محفل رسمی برویم و لباس مناسبی نپوشیم، همین کار باعث می‌شود که خود را راحت احساس نکنیم و خود را از دیگران دور سازیم. همین امر باعث کمرویی می‌شود.

 این مهم است که در مناسبت‌های متفاوت، ظاهر مان متناسب با همان محیط باشد تا احساس بهتری داشته باشیم. در کنار اینها، باید به تدریج حساسیت‌های بی مورد خود را کم کنیم. زمانی که به راحتی نسبت به هر چیز حساسیت نشان دهیم، همین امر باعث می‌شود که قدرت مقابله با آن را از دست بدهیم و کمرویی بر ما چیره شود. چنین می‌توان نتیجه گرفت که کمرویی یکی از مشکلات روحی شایعی است که بسیاری از افراد جامعه بویژه دختران از آن رنج می‌برند. نوع رابطه و دید مان نسبت به افراد جامعه و نحوه عکس العمل آنها نسبت به کردار و رفتار مان و همینطور ترس و پیش داوری‌های مان نسبت به دیگران می‌تواند باعث کمرویی شود.

 در این مورد، وراثت را نیز نمی‌توان نادیده گرفت، اما بیشتر از وراثت، این محیط اجتماعی است که تاثیر می‌گذارد. کمرویی مانند هر مشکل دیگر، قابل حل است. افزایش روابط اجتماعی و انس گرفتن با افراد بیشتر و برداشتن عینک بدبینی و پیش داروی‌های مان می‌تواند کمک کند تا این مشکل را حل ساخت.