«با زنان افغانستانی ایستاده شوید»؛ صدای دادخواهی در دل خاموشی تحمیلی
آینور سعیدپور

طالبان پس از به قدرت رسیدن، با وضع محدودیتهای گسترده، فضاهای عمومی را برای زنان و دختران به شدت محدود کردهاند. زنان و دختران از همهی فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی و آموزشی محروم شدهاند و تلاشهای آنان برای اعتراض به این وضعیت با «سرکوب شدید» روبهرو بوده است.
با این وجود، شماری از فعالان حقوق بشر، زنان معترض، دانشآموزان و دانشجویان در تلاشاند از هر راه ممکن برای مبارزه با این وضعیت استفاده کنند. کارزار «با زنان افغانستانی ایستاده شوید» یکی از این تلاشهاست که توسط فعالان حقوق بشر راهاندازی شده است. هدف این کارزار جلب توجهی سازمانهای حقوق بشری و جهانی به وضعیت زنانیست که تحت سلطهی طالبان، صدایشان خفه شده است.
فضای آنلاین؛ بستری برای اعتراض خاموش
ارغوان، دانشجویی از کابل، نمونهای از زنان و دخترانی است که همچنان در برابر محدودیتهای این گروه، مقاومت میکنند. او با پیوستن به کارزار «با زنان افغانستانی ایستاده شوید»، جملهای به زبان انگلیسی روی کف دستش نوشته و تصویر آن را در شبکههای اجتماعی منتشر کرده است.
او میگوید: «طالبان پس از به دست گرفتن قدرت، فضای مدنی را به کلی محدود کرد و هر نوع اعتراضی را ممنوع اعلام؛ اما فضای آنلاین به بستری برای صدای خفهشده زنان و دختران تبدیل شده است.» زنان و دخترانی مانند ارغوان، اکنون از طریق شبکههای اجتماعی به دادخواهی برای حقوق خود ادامه میدهند.
اغوان نورزی، در صحبتی با خبرگزاری بانوان افغانستان میگوید که این کارزار به ظاهر ساده و جملهای بر کف دست شان است که در فضای مجازی میپیچد؛ اما در حقیقت صداهایست که از سوی طالبان در گلوی زنان و دختران «خفه و سرکوب» شده است.
بانو نورزی از سیاستهای طالبان انتقاد کرده و میافزاید که زنان امروزی همان زنانی نیستند که طالبان بیست سال پیش به زور شلاق، برقع بر سرشان کرد. «ما با این کارزارها به طالبان زنستیز نشان میدهیم که این زنان و دختران مثل او زنهای نیست که شما 20 سال پیش با شلاق بر سرشان چادری کرده و در پس او تارها و شال آبی زندانی کردید».
این دانشجو به اهمیت، جایگاه و محبوبیت شبکههای اجتماعی در میان جوانان اشاره کرده و میگوید که تعدادی زیادی از فضاهای مجازی معلومات به دست میآورند. به باور او اعتراضها و دادخواهی زنان و دختران از این طریق میتواند موثریت خوبی داشته باشد.
نورزی بر این باور است که زنان و دختران باید از چنین کارزارها حمایت کنند تا توجهی جهان به وضعیت حقوق بشری تحت حاکمیت طالبان جلب شده و زنان افغانستانی در کنج خانهها و زیر سایهی سیاستهای «سرکوبگرانهای طالبان» فراموش نشود.
پیام دادخواهی به جهان
سونیلا رحمانی، فعال حقوق زن، یکی دیگر از شرکتکنندگان در این کارزار است. او میگوید که هدف شان از شرکت در این کارزار، دادخواهی برای حقوق زنان افغانستانی است. به گفتهی رحمانی، این جمله سادهای که بر کف دست نوشته میشود، پیام گستردهای به جهان دارد. «ما میخواهیم که مکتبها و دانشگاهها به روی دختران باز شوند و زنانی که نانآور خانوادههای شان هستند، به کار بازگردند.»

بانو رحمانی با اشاره به وخامت وضعیت حقوق بشری در حاکمیت طالبان، محرومیت از آموزش و کار میافزاید که زنان و دختران باید از این حقوق برخوردار شوند. او تاکید دارد که برای دستیابی به حقوق شان همچنان به اعتراضهای مدنی شان ادامه میدهند. رحمانی میافزاید که از هر راه ممکن برای زنان و دخترانی که از سوی جهان فراموش شده و زیر سلطهی طالبان در وضعیت بدی قرار دارند؛ دادخواهی میکنند. «ما همیشه صدا بلند کرده و خاموش نمیباشیم».
نرگس شهاب عزیزی، دیگر فعال حقوق زنان، معتقد است که این کارزارها میتوانند توجهی جهانی را جلب کرده و سازمانهای حقوق بشری را نسبت به وضعیت زنان افغانستانی حساس کنند. او تأکید دارد: «این برنامهها فرصتی است برای آگاهیدهی و جلب حمایت جهانی از زنان و دخترانی که تحت سلطهی طالبان در شرایط وخیمی به سر میبرند.»
او میافزاید که بیش از نیمی از جمعیت افغانستان از ترس «سرکوب، زندان، شکنجه و سانسور» طالبان نمیتوانند صدای شان را در برابر این گروه بلند کنند. عزیزی تاکید دارد که زنان خواهان دستیابی به حقوق ابتدایی و شهروندی شان هستند.
فعالان حقوق بشر بر این باورند که کارزارهای آنلاین و فعالیتهای مدنی میتوانند بر جامعهی جهانی فشار وارد کنند تا طالبان را برای تأمین حقوق زنان افغانستانی تحت فشار قرار دهند.
نرگس شهاب عزیزی، یکی از شرکتکنندگان در این کارزار، میگوید: «این برنامهها میتواند دولتها را وادار کند که از به رسمیت شناختن طالبان خودداری کنند و توجهی بیشتری به وضعیت زنان افغانستانی داشته باشند».
ترنم سادات سیدی، رئیس شبکه مشارکت سیاسی زنان افغانستان، معتقد است که این کارزارها فرصتی برای جلب حمایت مردان افغانستانی و شهروندان کشورهای دیگر است. او میگوید: «ما نمیگذاریم زنان افغانستانی در سایه سانسور طالبان فراموش شوند. زنان افغانستانی در شرایطی بسیار وخیم زندگی میکنند و جامعهی جهانی نباید در برابر این وضعیت سکوت کند.»
او توضیح میدهد که با این کارزار از مردان افغانستانی و شهروندان کشورهای مختلف خواهان همبستگی و حمایت از زنان و دختران افغانستانی است. ترنم سیدی تاکید دارد که زندگی دختران و زنان در حاکمیت طالبان به «کابوسی» مبدل شده و جامعهی جهانی، سازمانهای حقوق بشری و فعالان حقوق بشر در سراسر جهان نباید آنان را فراموش کنند.
دور از تمرکز جهان؛ زنان در سایهی محدودیتها
در میان تحولهای جهانی، وضعیت افغانستان و بهویژه شرایط زنان و دختران آن، به حاشیه رانده شده است. در حالی که توجهی جامعهی جهانی به مسائل دیگر معطوف شده، طالبان هر روز محدودیتهای بیشتری را بر زنان و دختران اعمال میکند.
براساس گزارش سازمان حامی جنبشهای فمینیسی «فمنا»، طالبان تنها در سال گذشته میلادی 40 فرمان جدید برای محدود کردن زنان و دختران صادر و اجرا کرده است. این محدودیتها از محرومیت از آموزش و کار گرفته تا ممنوعیت حضور در فضاهای عمومی و سفر بدون محرم، تمامی جنبههای زندگی زنان را تحت تأثیر قرار داده است. زنان اکنون نه تنها از حقوق شهروندی و انسانی خود محروماند؛ بلکه حتا حق گشتوگذار آزادانه در شهرهای خود را ندارند.
سرکوب خشونتآمیز اعتراضهای زنان
طالبان از همان روزهای نخست به قدرت رسیدن، اعتراضهای زنان را با «خشونت سرکوب» کردند. زنان و دخترانی که به خیابانها آمدند و شعارهایی برای مشارکت سیاسی، حضور در اجتماع، آموزش و کار سر دادند، با شلیکهای هوایی، استفاده از آبپاش و شوکهای برقی پراکنده شدند.

این گروه افزون بر سرکوب خیابانی، تعدادی از زنان معترض را بازداشت، زندانی و شکنجه کرد. پس از مدتی، طالبان هرگونه تجمع و گردهمایی را ممنوع اعلام کردند و سیاستهای سختگیرانه خود را بر زنان تحمیل کردند.
بنابر همین سیاستها زنان به شیوههای خلاقانهی دیگر برای اعتراض به سیاستهای موجود رو آورند. آنان در مکانهای سربسته به گونهی مخفی هرازگاهی اعتراض میکنند و گاهی هم با راهاندازی کارزارهای چون «با زنان افغانستانی ایستاده شوید» به دادخواهی و مقاومت ادامه دادهاند.
طالبان از زمان به قدرت رسیدن در سال 2021، بیش از 80 فرمان برای محدود کردن زنان و دختران صادر کرده است. با این حال، زنان افغانستانی همچنان با برگزاری کارزارهای خلاقانه در شبکههای اجتماعی و اعتراضهای مدنی، برای حقوق خود مبارزه میکنند.
فعالان حقوق بشر تأکید دارند که جامعهی جهانی، سازمانهای حقوق بشری و فعالان حقوق زن باید با حمایت مداوم از این کارزارها، صدای زنان افغانستانی را تقویت کنند. آنان میگویند که زنان افغانستانی نباید در سایه سکوت جهانی و سیاستهای سرکوبگرانه طالبان فراموش شوند.