کنفرانس «آموزش دختران در جوامع مسلمان»؛ چرا طالبان شرکت نکرد؟
آینور سعیدپور

کنفرانس «آموزش دختران در جوامع مسلمان؛ چالشها و فرصتها» در اسلامآباد پاکستان برگزار شد و رهبران جهان اسلام، عالمان دینی و نمایندگان سازمانهای بینالمللی در آن گردهم آمدند. بااینحال، طالبان که برای شرکت در این نشست دعوت شده بود، از حضور خودداری کرد.
این در حالیست که طالبان در سه سال گذشته همواره خواستار حضور در نشستهای جهانی بودهاند. پرسش اصلی این است که چرا این گروه از شرکت در این کنفرانس مهم خودداری کرد؟
آموزش دختران؛ فرمانهای قبیلهای یا آموزههای دینی؟
فعالان حقوق بشر بر این باورند که طالبان آموزش دختران را نه بر اساس آموزههای دینی؛ بلکه بر مبنای تفکرهای قبیلهای منع کرده است.

مسعوده کوهستانی، فعال حقوق بشر، میگوید که طالبان در سطح جهان اسلام «هیچ دفاعی برای فرمانهای بیاساس خود ندارند و نمیتوانند این تفکر قبیلهای» را توجیه کند.
او تاکید میکند که در «فرهنگ و تفکر طالبانی» هیچ جایگاهی برای آموزش و مشارکت زنان و دختران در فعالیتهای اجتماعی و سیاسی وجود ندارد.
کوهستانی همچنین اشاره میکند که این گروه به نام «دین و مذهب» دختران را از حقوق شان محروم کرده است. به گفتهی این فعال حقوق زن، عدم وجود توجیه و دفاع از سیاستهای طالبان سبب شده که آنها نتوانند در این کنفرانس جهانی که به بررسی چالشها و فرصتهای آموزش دختران پرداخته میشد، حضور یابند.
دیدگاه ایدئولوژیک طالبان
برخی از فعالان حقوق بشر دیگر بر این باور هستند که طالبان همچنان بر تفسیرهای سختگیرانه خود از دین اسلام تاکید دارند.
به گفتهی طاهره ناصری، دیگر فعال حقوق بشر طالبان نمیخواهند در محفلها و کنفرانسهای عمومی با رهبران اسلامی دربارهی آموزش دختران گفتوگو کنند؛ زیرا این سیاستها نه بر اساس «دین؛ بلکه بر اساس برداشتهای سختگیرانه و غیرواقعی» آنان از اسلام است.
طالبان و بحران حقوق زنان؛ سیاستهای غیرقابلدفاع
شماری از فعالان حقوق بشر میگویند که طالبان در سطح جهان بهویژه میان رهبران جهان اسلام نمیتواند از سیاست ممنوعیت آموزش دختران دفاع کنند.

ترنم سیدی، فعال حقوق زن میگوید که در کنفرانس «آموزش دختران در جوامع مسلمان؛ چالشها و فرصتها»، حرفی برای گفتن نداشتند.
بانو سیدی میافزاید که طالبان نمیتوانند از سیاستهای «زنستیزانه خود در برابر رهبران جهان اسلام دفاع کنند، زیرا این سیاستها هیچ مبنای دینی ندارد و تنها ابزاری برای محدود کردن زنان و دختران است.»
طاهره ناصری، فعال حقوق بشر، نیز میگوید که «سیاستهای طالبان جاهلانه و به دور از آموزههای دینی» است. او تاکید دارد که زنان افغانستانی از تمام حقوق ابتدایی خود محروم شدهاند، از جمله حق آموزش، کار و گشتوگذار آزادانه.
مسعوده کوهستانی، فعال حقوق بشر، میگوید که طالبان هیچ دلیل «دینی یا منطقی» برای محرومیت دختران از آموزش ندارند و در حضور دانشمندان جهان اسلام قادر به توجیه این سیاستها نیستند.
او تاکید میکند که طالبان بهجای گفتوگو با جامعهی جهانی، سیاستهای خود را در برابر زنان و دختران بر اساس «تفکرهای قبیلهای و سختگیرانه» پیش میبرند.
تنشهای سیاسی طالبان و پاکستان؛ دلیل غیبت؟
برخی از تحلیلگران معتقدند که روابط پرتنش میان طالبان و پاکستان میتواند از عوامل غیبت این گروه در کنفرانس باشد.

در ماههای اخیر، حملههای هوایی پاکستان به بخشهایی از خوست و پکتیکا و ادعای مقامهای پاکستان مبنی حضور اعضای تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) در افغانستان، روابط میان دو کشور را متشنج کرده است.
به گفته ترنم سیدی، فعال حقوق بشر، این روابط پرتنش میتواند یکی از دلیلهای غیبت طالبان در این نشست باشد.
اما با آنهم، سفیر طالبان در اسلامآباد حضور دارد و این کشور با طالبان بهرغم تنشهای سیاسی، روابط اقتصادی و دیپلماتیک نیز دارند.
اعلامیهی نشست؛ فرصتی ازدسترفته
اعلامیه پایانی این نشست بر اهمیت آموزش دختران بهعنوان حقی اساسی تاکید کرد؛ اما بسیاری از فعالان حقوق بشر از توجه نشدن به وضعیت آموزشی زنان افغانستانی در آن انتقاد دارند.

ترنم سیدی از فعالان حقوق بشر میگوید که دختران و زنان افغانستانی انتظار داشتند که در چنین نشستی یک «موضع واحد و قاطع در برابر طالبان اتخاذ شود؛ اما اعلامیه بهصورت کلی صادر شد.»
مسعوده کوهستانی نیز معتقد است که بحث دربارهی وضعیت دختران افغانستان باید بهصورت مشخصتر در این نشست مطرح میشد.
پیامدهای جهانی غیبت طالبان
کنفرانس «آموزش دختران در جوامع مسلمان» فرصتی بود که رهبران جهان اسلام و کارشناسان حقوق بشر گردهم آیند تا به بررسی چالشهای آموزشی در کشورهای مسلمان بپردازند.

طاهره ناصری، فعال حقوق بشر میگوید که طالبان با شرکت نکردن در این کنفرانس، نه تنها که نتوانست سیاستهای خود را توجیه کند؛ بلکه در سطح جهانی نیز بیشتر به انزوا کشیده شد.
ناصری تاکید دارد که بحران حقوق زنان در افغانستان یکی از جدیترین بحرانهای حقوق بشری در سراسر جهان است. جای که حتا صدای آنان «عورت» دانسته میشود، حق آموزش، کار، گشتوگزار آزادانه و همه حقوق ابتدایی از نیمی از جمعیت یک کشور سلب شده است.
او میافزاید که در این کنفرانس اکثریت رهبران کشورهای اسلامی، دانشمندان، نمایندگان سازمانها و علمای دینی حضور داشتند. به گفتهی بانو ناصری طالبان در چنین نشستی موضوع برای ارایه و دفاع از سیاستهای ندارند که زیر نام «دین و شریعت» زنان را در خانهها زندانی کرده است.
این فعال حقوق بشر بر این باور است که سیاستهای طالبان در بیش از سه سال گذشته بیشتر «تقابلی» با زنان و فرهنگیان بوده است. به گفتهی او طالبان هیچ تلاشی برای حل این وضعیت ندارند؛ بلکه میخواهند از هر راه ممکن مردم افغانستان را مجبور به پیروی از سیاستها و فرمانهای شان کنند.
به علاوه، ناصری معتقد است که طالبان تاکنون هیچ تلاشی برای بهبود وضعیت آموزشی دختران و زنان در افغانستان نداشتهاند و هر گونه پیشنهاد برای مذاکره و گفتوگو را رد کردهاند.
سیاستهای طالبان دربارهی آموزش دختران
طالبان از زمان بازگشت به قدرت در اگست 2021، آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را تا «امر ثانی» ممنوع کرده است. این محدودیتها در طول سه سال گذشته بهتدریج شدیدتر شدهاند؛ از جمله ممنوعیت ورود دختران به دانشگاهها، مرکزهای آموزشی خصوصی و حتا موسسههای پزشکی.

مقامهای طالبان تاکنون دلیلهای رسمی و واضحی برای این ممنوعیت ارایه نکردهاند و تنها به اظهاراتی مبهم درباره «محیط آموزشی مناسب» و «اصلاح مواد درسی» بسنده کردهاند. این در حالیست که هیچ اقدامی برای حل این چالشها مشاهده نشده است.
بااینحال، فعالان حقوق بشر این ادعاها را غیرمنطقی میدانند و تاکید دارند که این گروه هیچ برنامهای برای بازگشت دختران به آموزش ندارد.
پیامدهای سیاستهای طالبان بر آموزش دختران
محرومیت دختران از آموزش نه تنها حقوق انسانی آنان را نقض کرده؛ بلکه پیامدهای بلندمدتی بر جامعهی افغانستان خواهد داشت.

افزایش فقر و بیسوادی: آموزش دختران عامل کلیدی برای توسعهی اقتصادی و اجتماعی است. به گفتهی سازمان ملل متحد محدودیتهای طالبان سبب تشدید فقر و عقبماندگی در جامعه میشود.
در حاضر افغانستان یکی از جدیترین بحران بشری در سطح جهان را تجربه میکند. طوریکه ۲۲ میلیون نفوس آن نیازمند کمکهای انساندوستانه است. در این میان زنان، دختران و کودکان بیشترین بار گرسنگی را متحمل میشوند.
سازمان ملل نیز بارها هشدار داده که محدودیتهای وضع شده بر زنان، یکی از اساسیترین عامل بحران بشری افغانستان است.
افزایش انزوای بینالمللی: سیاستهای طالبان موجب انزوای افغانستان در جامعهی جهانی و کاهش کمکهای بینالمللی شده است.
حاکمیت این گروه تاکنون از سوی هیچ کشوری بهرسمیت شناخته نشده است.
آموزش دختران، رعایت حقوق بشر، حقوق زنان، اقلیتهای قومی و مذهبی، مبارزه به کشت مواد مخدر، قطع رابطه با سایر گروههای تروریستی و تشکیل حکومت فراگیر از پیششرطهای اساسی جامعهی جهانی برای هرگونه تعامل و بهرسمیتشناسی طالبان عنوان شده است.
افغانستان تحت حاکمیت طالبان، یکی از منزویترین کشورهای جهان در سه سال گذشته و پس از تغییر نظام سیاسی در این کشور بوده است.
چرا طالبان از گفتوگو فرار میکند؟
فعالان حقوق بشر میگویند که شرکت نکردن طالبان در کنفرانس «آموزش دختران در جوامع مسلمان» نشاندهندهی عدم تمایل این گروه به پاسخگویی و اصلاح سیاستهای خود است.
آنان میگویند، در حالی که رهبران کشورهای اسلامی بر اهمیت آموزش دختران تاکید کردند، طالبان همچنان بر سیاستهای قبیلهای خود پافشاری دارند و هیچ تلاشی برای حل این بحران نکردهاند.
فعالان حقوق بشر تاکید دارند که کشورهای اسلامی باید موضعی قاطعتر اتخاذ کنند و از ابزارهای دیپلماتیک برای فشار بر طالبان استفاده کنند.