گزارش سالانه‌ی رواداری: طالبان محدودیت‌ها بر زنان را تشدید کرده است
آی‌نور سعیدپور
یافته‌های یک نهاد حقوق بشری موسوم به «رواداری» نشان می‌دهد که در سال گذشته‌ی میلادی اعمال محدودیت‌ها بر زندگی زنان و دختران در افغانستان از سوی طالبان در مقایسه با سال ۲۰۲۲ تشدید شده است.
گزارش سالانه‌ی رواداری از وضعیت حقوق بشری افغانستان در سال ۲۰۲۳ روز (شنبه، 11 حوت) منتشر شد.
یافته‌های “رواداری” نشان می‌دهد که وضعیت حقوق بشری در جریان سال ۲۰۲۳ در افغانستان، در ابعاد مختلف بدتر شده است.
بر بنیاد یافته‌های این گزارش، در سال ۲۰۲۳ میلادی ۵۰۶ نفر در قتل‌های هدفمند، مرموز، فراقضایی، حملات انتحاری و انفجار ماین‌ها و مواد انفجاری کشته و ۲۶۶ نفر دیگر زخمی شده‌اند.
به‌گفته‌ی رواداری، جان‌باختگان شامل ۳۹۰ مرد، ۵۸ کودک، ۳۸ زن و ۲۰ نفر دیگر با «هویت نامعلوم هستند».
این گزارش در بخش‌های مختلف به وضعیت حقوق بشری در افغانستان در جریان سال ۲۰۲۳ پرداخته است. بخش از این گزارش وضعیت زنان و دختران را در تحت حاکمیت طالبان به بررسی گرفته است.
بر بنیاد یافته‌های این نهاد، پس از حاکمیت طالبان تلاش‌های بین‌المللی برای ملتزم کردن طالبان برای احترام به حقوق و کرامت انسانی زنان افغانستان نه تنها که هیچ نتیجه و دست‌آوردی به همراه نداشته؛ بلکه زنان با گذشت هر روز با تبعیض بیش‌تر و محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تری مواجه شده‌اند.
نقض حق آموزش زنان
هرچند طالبان پس از به دست گرفتن قدرت در اگست 2021، آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را در کشور تا اطلاع بعدی ممنوع کرد. دختران پایین‌تر از صنف ششم و داتش‌آموزان مرکزهای صحی، مشروط به رغایت بی‌قیدوشرط حجاب و دیگر مقررات سخت‌گیرانه‌ی وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان؛ اما یافته‌های رواداری نشان می‌دهد که دهد که طالبان در شماری از ولایت‌های این استثنا در مورد آموزش دخرتان و زنان را نیز برداشته و مقررات جدید وضع کرده است.
بر اساس یافته‌های این نهاد حقوق بشری طالبان، در آخرین اقدام در ماه نوامبر 2023 در ولایت قندهار زنان را از رفتن به مرکزهای صحی دولتی و خصوصی کرده‌اند.
ریاست امر به معروف و نهی از منکر، در تاریخ۸ آگست ۲۰۲۳ به صورت شفاهی به مسوولان و مدیران مکتب‌های ولایت غزنی دستور داده‌اند که به دختران بالاتر از ده سال و دخترانی که قد بلند دارند حتا در صنف‌های درسی پایین تر از شش نیز اجازه ی ورود داده نشود.
رواداری، همچنان نگاشته است که در ولایت بامیان، یک مکتب خصوصی که به صورت پنهانی برای دختران محروم از آموزش درس برگزار می‌کرد، توسط اداره‌ی استخبارات طالبان شناسیایی و این برنامه‌ی آموزشی نیز متوقف شده است.
بر اساس یافته‌های این نهاد، در تاریخ ۱۶ جون ۲۰۲۳ اداره‌ی امر به معروف و ریاست معارف طالبان در ولایت غزنی، دختران را از فراگیری زبان انگلیسی و کمپیوتر منع کردند و به مرکزهای آموزشی خصوصی هشدار دادند که فعالیت‌های آموزشی خود برای دختران را متوقف کنند.
تشدید فرمان‌های ممنوعیت کار زنان در سال 2023
نهاد حقوق بشری موسوم به «رواداری»، همچنان می‌گوید که نتایج بررسی‌های آنان نشان می‌دهد که طالبان در سال ۲۰۲۳ نه تنها برای رفع ممنوعیت‌های موجود در مورد حق کار و اشتغال زنان کاری انجام نداده؛ بلکه به اقدام‌های محدود کننده‌تری متوسل شده‌اند.
بر بنیاد بررسی‌های این نهاد، در تاریخ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۳ در ولایت نیمرو، طالبان زنان را به صورت دسته جمعی از بخش‌های صحی اخراج کرده و به جای آنان مردان را استخدام کرده‌اند و نیز در شماری از بخش های کشور، حتا دروازه‌های مراکز آموزش فن و حرفه را بر روی زنان بسته‌اند. در ماه جولای ۲۰۲۳ اداره‌ی امر به معروف طالبان در ولایت قندهار یک مرکز آموزش خیاطی را که برای زنان بی‌سرپرست ایجاد شده بود، مسدود کردند.
دسترسی محدود به خدمات صحی
این نهاد حقوق بشری همچنان می‌گوید که در حال حاضر زنان بدون همراه و محرم شرعی حتا به منظور دریافت خدمات صحی حق بیرون شدن از خانه را ندارند. زیرا بر اساس دستور وزارت امر به
معروف و نهی از منکر طالبان شفاخانه‌ها، کلینک‌ها و مرکزهای صحی در سراسر کشور زنان بدون محرم را تداوی نمی کنند.
یافته‌های این نهاد نشان می‌دهد که در تاریخ ۲۴ اکتبر مسوولان ریاست صحت عامه ولایت بامیان به پرستارها، زنان شاغل در دواخانه‌ها و پزشکان زن هشدارداده اند که پس از این اجازه ندارند بدون محرم به وظیفه‌های شان ادامه بدهند. هم‌زمان، در ولایت نیمروز ریاست صحت عامه طالبان در تاریخ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۳ بیش از ۱۰۰ تن از زنان را که در بخش‌های صحی کار میکردند و معاش شان توسط یک سازمان بین المللی پرداخت می‌شد اخراج کردند و به جای آنان مردانی را از اقارب و بستگان خود استخدام کرده‌اند. این مسأله بر میزان دسترسی زنان به خدمات صحی اثرات منفی گذاشته است.
از سوی دیگر، بر اساس نتایج تحقیق این نهاد تعداد کارمندان زن در مرکزهای ارایه خدمات صحی به دلیل همین محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ی طالبان برای زنان کاهش یافته است. در شماری از ولسوالی‌ها از جمله ولسوالی‌های ولایت‌های پکتیا، پکتیکا، خوست، نورستان، لوگر و کنر هیچ کارمند زن در مراکز صحی وجود
پیش از این نیز نهادهای مختلف بین‌المللی از جمله سازمان جهانی بهداشت گفته بود که محدودیت‌های طالبان بر زنان بر دسترسی زنان به خدمات بهداشتی تاثیر منفی گذاشته است. از سوی دیگر کم‌بود مرکزهای بهداشتی و پزشکان زن نیز زنان در دسترسی به خدمات بهداشتی متاثر کرده است.
حق گشت‌وگذار آزادانه
این نهاد حقوق بشری می‌گوید که طالبان در مدت نزدیک به سه سال گذشته، حق گشت و گذار آزادانه و دسترسی زنان به امکان‌های تفریحی و ورزشی، پارک‌ها و حتا زیارتگاه‌ها را منع کرده‌اند. با این وجود، یافته‌های رواداری نشان می‌دهد که در جریان سال ۲۰۲۳ محدودیت‌های گشت‌وگذار بر زنان، بیش‌تر شده است.
این نهاد گفته است که طالبان در ولایت قندهار حتا از زنانی که همراه و محرم شرعی نیز دارند، بازجویی می‌کنند. ولایت هرات نیز، طالبان موترها و وسایط نقلیه را بررسی می‌کنند تا زنان بدون محرم را شناسایی و مانع سفر آنان شوند. در تاریخ ۱۷ جولای ۲۰۲۳ اداره‌ی امر به معروف طالبان در این ولایت به تکسی رانان و سه چرخه داران شهر هشدار داده اند که در صورت انتقال زنان و دختران بدون چادری، بازداشت و زندانی خواهند شد.
حق دسترسی زنان به عدالت در حاکمیت طالبان
رواداری همچنان می‌گوید که اکنون نه تنها قانونی برای جرم انگاری و ممنوعیت ارتکاب خشونت علیه زنان وجود ندارد و زنان قربانی خشونت نمی‌توانند به عدالت برسند؛ بلکه به دلیل روی‌کرد زن ستیزانه و تبعیض آمیز حاکم بر نظام عدلی و قضایی طالبان، زنان مورد خشونت و بدرفتاری مضاعف نیز قرار می‌گیرند.
