مسوولان شبکه‌ی نهادهای مدنی هرات می‌گویند، در یک‌ونیم دهه اخیر، بیش از ۵۰۰ نهاد مدنی در هرات ایجاد شده است که در حال حاضر از این رقم، تنها صد نهاد فعالیت‌های شان جریان دارد. شماری از فعالان حقوق زن اما می‌گویند، اکثر برنامه‌های نهادهای مدنی برای تغییر و بهبود زندگی زنان مقطعی و پروژه‌یی بوده و به ندرت برنامه‌ای درازمدت برای تغییر در زندگی زنان طرح و تطبیق شده‌است.
به گفته‌ی جواد عمید، مسوول شبکه‌ی نهادهای مدنی در هرات، در حال حاضر حدود صد نهاد مدنی در هرات فعال است که از این میان ۲۰ نهاد فعالیت‌های شان ویژه برای زنان است.
به باور شماری از زنان، با وجود فعالیت نهادهای مدنی برای زنان در هرات، زنان هنوز با نابرابری‌های جنسیتی در ساختار دولت و اشتراک در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی نیز مواجه‌اند. زنان در مقابل شرایط امنیتی نامساعد نیز آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به مردان دارند و بدتر شدن وضعیت امنیتی، عرصه را برای آنان تنگ‌تر ساخته است.
سکینه حسینی، نماینده‌ی مردم در شورای ولایتی هرات می‌گوید، فعالیت نهادهای مدنی برای زنان در چند سال گذشته پررنگ بود، اما در این اواخر کم‌رنگ شده است.
به باور خانم حسینی، دلیل کم‌رنگ شدن فعالیت‌های نهادهای مدنی در هرات، مقطعی و پروژه‌ای عمل کردن این نهاد‌ها است.
او در ادامه می‌گوید، در پنج سال اخیر فعالیت‌های نهادهای مدنی برای زنان ضعیف بوده و نتوانسته‌‌اند انتظارات زنان را برآورده کنند.
فعالیت‌های نهادهای مدنی در حوزه غرب کشور در بخش‌های گوناگون جریان دارد که بخش عظیمی از آن در بخش توسعه و مشارکت زنان در اجتماع است اما برخی از فعالان حقوق زن در هرات به این باور اند نهادهای مدنی که برای زنان فعالیت می‌کنند، نقش آنچنان موثری بر توسعه‌یافتگی و تغییر وضعیت زنان در این چند سال اخیر نداشته است.
مژگان انتظار فعال حقوق زن می‌گوید: «توقع ما از نهادهای مدنی در هرات در بخش توسعه زنان فراتر از چیزی است که این نهاد‌ها به آن پرداخته اند.»
زنان افغانستان، هرچند درعرصۀ فعالیت‌های مختلف نقش برجسته‌یی داشته اند، ولی از تبعیضات جنسیتی فراگیر و گسترده رنج می‌برند. بنابر گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد، افغانستان از لحاظ توسعۀ جنسیتی هنوز در لیست کشورهای قرار دارد که در سطح بسیار پایین قرار دارند و مقام ۱۵۴ را از این لحاظ به خود اختصاص داده است.
در همین حال برخی از مسوولان نهادهای مدنی در هرات، می‌گویند، مسلماً فعالیت نهادهای مدنی در یک و نیم دهه‌ی اخیر توانسته تغییرات شگرفی را در زندگی زنان در افغانستان به وجود آورد. افزایش حضور زنان در اجتماع در عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی از مثال‌های بارز این این تغییرات است.
عزیزه خیراندیش مسوول نهاد برابری اجتماعی زنان در هرات می‌گوید، فضای مناسبی برای رشد و فعالیت نهادهای مدنی درهرات وجود ندارد.
مسوول نهاد برابری اجتماعی زنان می‌پذیرد که نهادهای مدنی آنگونه که باید، عمل نکرده‌اند و پول‌های هنگفتی در این راستا حیف‌‌و میل شده است.
با این حال برخی از مسوولان نهادهای مدنی در هرات، می‌گویند، به دلیل مشکلات اقتصادی نمی‌توانند برنامه‌های موثری را که در خصوص زنان دارند اجرایی کنند.
فاطمه فراهی مسوول یکی از نهاد مدنی در هرات می‌گوید: «من به عنوان مسوول یک نهادی مدنی متاثرم که نتوانستم دستاوردی برای زنان داشته باشم، آنگونه که باید کار می‌کردم نتوانستم.»
او در ادامه می‌افزاید:« به دلیل وابستگی اقتصادی، نمی‌توانیم برنامه‌های خود را را اجرایی کنیم و در بعضی مواقع منتظر دستور افرادی هستیم که بودجه‌ی دفتر مان را تامین می‌کنند.»
از سویی هم برخی از فعالان مدنی در هرات، به این باور‌اند که برخی از نهادهای مدنی بدون تحقیق و شناخت از وضعیت فرهنگی جامعه، برنامه‌های را تطبیق و پول زیادی را به هدر داده‌اند.
غلام فاروق راسب، فعال مدنی می‌گوید، دلیل اینکه برنامه‌های نهادهای مدنی در راستای تغییر وضعیت زنان نتیجه‌بخش نبوده است این است که بدون تحقیق و شناخت از وضعیت فرهنگی جامعه، برنامه‌های را تطبیق و پول زیادی را به هدر داده‌اند به‌طور مثال تمرکز اکثرنهاد‌های مدنی در ارتقای آگاهی بانوان از حقوق قانونی‌شان، کارساز نبوده و طوری‌که مشاهده می‌شود، نه تنها زنان به صورت درست با حقوق خویش آشنا نشده اند؛ بل به نحوی با مردان در تعارض قرار گرفته و نتیجتاً گراف خشونت، ترک منزل و خودکشی روزانه رو به افزایش است.
به باور این فعال مدنی، اگر تمرکز نهادهای مدنی، بیشتر روی تغییر افکار و باورهای مردم جامعه قرار گیرد، می‌توان امید بهبود وضعیت زنان و حتی مردان را در جامعه داشت.
جامعۀ مدنی فرهنگ سازش برای توافق است، این جامعه قوانین رابطه‌ی حکومت با مردم و روابط افراد با حکومت را تنظیم می‌کند جامعه مدنی برای اولین بار در افغانستان در ماه سنبله سال ۱۳۸۲در شهر کابل توسط ۲۸ مووسسه غیر حکومتی ایجاد شد و در سال ۱۳۸۶فعالیت خود را در سه حوزه شمال، شرق، و غرب آغاز کرد.
گزارشگر: ضیاگل عظیمی
